Paragrafen

Omschrijving (toelichting)

De paragraaf start met een algemene toelichting op het weerstandsvermogen en de financiële positie van de gemeente Delft. Dit gebeurt aan de hand van de Algemene reserve, het EMU-saldo, de meerjarige balans en de financiële kengetallen.  Daarna volgt een overzicht van het actuele  risicoprofiel en het beslag van de risico's op de beschikbare weerstandscapaciteit. De paragraaf eindigt met een toelichting op het Delftse risicomanagement, de strategische risicoagenda en de kerndossiers.

Omschrijving (toelichting)

Het weerstandsvermogen is de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit.

De  beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden om onverwachte en substantiële kosten te dekken die niet zijn opgenomen in de begroting:

• Incidentele weerstandscapaciteit
  Het saldo van de Algemene reserve is eind 2024 € 104,5 miljoen. Na aftrek van de buffer die is ingesteld in 2023 voor onder meer cofinanciering en nieuw beleid, bedraagt de incidentele weerstandscapaciteit € 81,7 miljoen. De nadere toelichting op de Algemene reserve en de financiële ruimte op basis van incidentele dekkingsmiddelen volgt hieronder.
• Structurele weerstandscapaciteit
  Dit betreft de post Onvoorzien (€ 100.000) en onbenutte belastingcapaciteit. De post Onvoorzien is structureel beschikbaar voor incidentele tegenvallers die onvoorzien, onontkoombaar en onuitstelbaar zijn. Als de tegenvaller toch structureel is, dan moet deze in het volgende begrotingsjaar op een andere wijze worden gedekt.
  De onbenutte belastingcapaciteit voor onroerendezaakbelasting (OZB), afvalstoffen- en rioolheffingen is gelijk aan de belastingheffing die nog kan plaatsvinden tot het niveau dat een gemeente moet heffen om voor toelating van een artikel 12-aanvraag in aanmerking te komen (OZB) of totdat 100% kostendekkendheid is gerealiseerd (Afvalheffing en Rioolheffing). Voor Delft is de onbenutte belastingcapaciteit circa € 3,1 miljoen (0,6% van de totale baten).

De benodigde weerstandscapaciteit is afhankelijk van de aard, kans van optreden en de omvang van de risico's waarmee de gemeente wordt geconfronteerd. De risico's komen zowel voor bij lijnactiviteiten als bij (ruimtelijke) projecten. Voor deze risico's kunnen geen verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen gevormd omdat de risico's zich niet regelmatig voordoen en/of onzeker in omvang en aanvang zijn.  De optelling van de risico's is € 37,7 miljoen (zie het risicoprofiel voor het actuele overzicht van de risico's).

Weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen wordt bepaald door de verhouding tussen de beschikbare weerstand (2024: € 81,7 miljoen na aftrek buffer) en de benodigde weerstand. De benodigde weerstand bestaat uit de som van de risico's in het risicoprofiel (€ 37,7 miljoen) plus de risico's die moeilijk financieel in te schatten zijn en de strategische dossiers die als PM-post zijn opgenomen. Bij het opmaken van de jaarstukken is de weerstandsratio  2,2 en daarmee als 'uitstekend' te karakteriseren. Na aftrek van de benodigde weerstandscapaciteit is de totaal vrij besteedbare ruimte € 38,7 miljoen. Deze ruimte is betrokken bij de incidentele dekkingsmiddelen.

Omschrijving (toelichting)

Het overzicht van de Algemene reserve houdt rekening met de mutaties in 2024 (stortingen en onttrekkingen) als gevolg van eerder genomen besluiten, het rekeningresultaat en het  voorstel voor bestemming van het resultaat. 

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Toelichting
Na de mutaties (per saldo  een toename van € 21,4 miljoen) en de verwerking van de Jaarstukken 2024 (rekeningresultaat en resultaatbestemming) is het saldo van de Algemene reserve € 111 miljoen.

Begin 2024 was de de stand van de Algemene reserve € 83,1 miljoen. De belangrijkste toevoegingen zijn de Jaarstukken 2023, middelen voor de buffer en het saldo van de opgeheven bestemmingsreserve Maatregelen coronacrisis. De Algemene reserve is ingezet als dekking voor Delft-West en IDD en eerder genomen besluiten over incidenteel beleid.

Omschrijving (toelichting)

Het EMU-saldo is het saldo van de inkomende en de uitgaande geldstromen die samenhangen met transacties en investeringen in een bepaalde periode, overeenkomstig de voorschriften van de EU. Het EMU-saldo geeft aan met welk bedrag de schuldpositie van een gemeente in een bepaalde periode is gemuteerd (een nadelig saldo betekent een afname van het eigen vermogen en een toename van de schuld). Conform deze voorschriften is het beeld van het EMU-saldo van de gemeente Delft als volgt.

Het EMU-saldo is in 2024  € 44,4 miljoen positief. Dit betekent dat op kasbasis de uitgaven lager zijn dan de inkomsten. Uitgaven voor investeringen zijn hiervoor de belangrijkste verklarende factor. Met het EMU-saldo is rekening gehouden in de financieringsbehoefte van de gemeente.

In het bestuurlijk overleg tussen Rijk, provincie, gemeenten en waterschappen (18 januari 2013 en 14 september 2015) is afgesproken dat er geen sturingsmaatregelen door het Rijk op basis van EMU-saldo en geen referentiewaarden op het individueel niveau van de decentrale overheden meer worden bepaald. Op basis van eerder bepaalde referentiewaarden zou het EMU-saldo in 2024 € 25,74 miljoen negatief mogen zijn (bron: septembercirculaire 2024).

Omschrijving (toelichting)

In de Kadernota 2023 is de keuze gemaakt om incidentele dekkingsmiddelen te gebruiken voor cofinanciering, reserveringen voor Delft-West, Innovatiedistrict Delft, Prinsenhof, Gelatinebrug en voor het sluitend maken van de begroting. Samen met de  extra middelen van het Rijk voor onze woningbouwopgave, infrastructuur en openbare ruimte, voor de sociale opgave in Delft-West en de energietransitie is hiermee het fundament gelegd om stevig te investeren in de stad.

De incidentele dekkingsmiddelen zijn beschikbaar in de Algemene reserve (buffer en vrije ruimte na aftrek risicoprofiel) en de reserve Stad (vrij besteedbare ruimte).

Hierna volgt een actueel overzicht van de stand van zaken in de Programmabegroting 2025-2028 en de actuele situatie na het opmaken van de Jaarstukken 2024 (exclusief het rekeningresultaat 2024 en het voorstel voor bestemming van het resultaat 2024).

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

De ruimte in de Algemene reserve is ingezet als dekking voor (reserveringen voor) cofinanciering, de opgaven Delft-West en IDD en compensatie van het begrotingssaldo.  Nadat rekening is gehouden met de concrete bestedingsvoorstellen  resteert nog € 2,5 miljoen voor Delft-West en is de reservering voor IDD volledig belegd. Dankzij financiële ruimte in de septembercirculaire 2024 en het positieve rekeningresultaat is de geplande compensatie van het negatieve begrotingssaldo niet ingezet, hierdoor is nog € 14,4 miljoen beschikbaar.

De vrije ruimte in de reserve Stad is beschikbaar voor dekking van de reserveringen Museum Prinsenhof (€ 10 miljoen) en de Gelatinebrug (€ 8 miljoen). Er zijn nog geen concrete voorstellen voor inzet van deze dekkingsmiddelen gedaan. 

Omschrijving (toelichting)

Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft voor dat gemeenten een meerjarige balans moeten opstellen voor het begrotingsjaar en de drie volgende jaren. Dit is gebeurd op basis van de Jaarstukken 2024, cijfers van het EMU-overzicht en een beoordeling van de mutaties op de leningenportefeuille.

De bruto stadsschuld omvat de vaste schulden, vlottende schulden en de overlopende passiva (verplichtingen die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen). De bruto stadsschuld bedraagt in 2024 € 403,2 miljoen en daalt in het begrotingsjaar 2025 naar circa € 352,1 miljoen. De daling van de stadsschuld hangt samen met de actuele leningenportefeuille, het nieuwe investeringsprogramma en de financiële ruimte. 

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Voor inzicht in de financiële positie  schrijft het BBV voor de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing zes financiële kengetallen voor. Een kengetal (of financiële ratio) is een verhoudingsgetal dat is opgebouwd uit exploitatie- en/of balanscijfers. Bij de kengetallen hoort een samenhangende beoordeling van de scores in relatie tot de signaleringswaarden die de provincie als financieel toezichthouder hanteert.

bron: Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader (GTK) 2020 gemeenten

De signaleringswaarden zijn geen doel, maar gelden als maximum (schuldquotes, grondexploitaties, belastingcapaciteit) c.q. minimum (solvabiliteit, structurele exploitatieruimte) en fungeren als referentie voor de beoordeling. 

Naast de verplichte kengetallen zijn drie aanvullende kengetallen op verzoek van de raad toegevoegd.

De kengetallen zijn weergegeven in onderstaande tabel. Bij deze ratio's is geen sprake van afwijkende scores ten opzichte van de signaleringswaarden van de financieel toezichthouder. Op basis van de kengetallen is de financiële positie van de gemeente houdbaar. Deze conclusie lichten we onder de tabel per kengetal toe.

Netto schuldquote
De netto schuldquote geeft inzicht in de omvang van de gemeentelijke schuldenlast (saldo van bruto schuld en geldelijke bezittingen) ten opzichte van de totale baten. Het geeft een indicatie van de mate waarin de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie drukken. Een laag percentage is veelal gunstig. Een hogere schuldquote hoeft overigens niet per definitie een slecht teken te zijn. Een gemeente is immers een ‘bestedingshuishouding’. Het hoofddoel is niet om zoveel mogelijk eigen vermogen dan wel middelen aan te houden en daar rendementen uit te halen, maar veel meer om de inkomsten optimaal in te zetten ten behoeve van betere voorzieningen voor de stad, burgers en bedrijven.

Een netto schuldquote van 31,8% betekent dat de netto schulden van de gemeente (het saldo van de schulden en de bezittingen) 38,6% van de jaarlijkse baten bedragen. Op basis van de score kan een oordeel worden gevormd in hoeverre het inkomen van de gemeente toereikend is om de schuldverplichtingen te voldoen. De hoogte van de inkomsten bepaalt namelijk in belangrijke mate hoeveel schulden een gemeente kan dragen. Hoe hoger het inkomen, des te meer schuld een gemeente kan aangaan. De netto schuldquote krijgt als waardering 'Minst risicovol' (zie GTK 2020 gemeenten).

Het kengetal netto schuldquote is gevoelig voor schommelingen in inkomsten, bijvoorbeeld door taakwijzigingen of bezuinigingen van rijkswege. Er ontstaat dan een noemer-effect. Bij een stijging/daling van de inkomsten kan een naar beneden/boven vertekend beeld van de netto schuldquote ontstaan, zonder dat de omvang van de schuld wijzigt.

Gecorrigeerde netto schuldquote
Omdat bij leningen onzekerheid kan bestaan, wordt het kengetal Netto schuldquote ook berekend inclusief (gecorrigeerd) doorgeleende gelden. Bij de gecorrigeerde netto schuldquote wordt de schuldquote verlaagd met doorgeleende middelen, omdat de rentebetaling en aflossing bij die andere partij ligt. Delft heeft in 2024 € 57 miljoen doorgeleend aan andere partijen die de rente betalen en jaarlijks aflossen, bijvoorbeeld woningcorporaties en Parking Delft (zie paragraaf Financiering). Overigens is het uitlenen van geld niet altijd zonder risico. Als de lenende partij de lening niet kan terugbetalen, is de gemeente het uitgeleende geld kwijt en blijft zij zitten met de schuld. In Delft wordt de kans dat dit risico zich voordoet laag ingeschat. In 2024 is de waardering van de gecorrigeerde netto schuldquote 'Minst risicovol'. 

Conclusie is dat de schuldpositie van de gemeente houdbaar is. Wel wordt de komende jaren een stijging voorzien omdat voor het investeringsprogramma een aanvullende financieringsbehoefte ontstaat.

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio is een belangrijke graadmeter voor financiële gezondheid en wordt berekend op basis van het eigen vermogen (het totaal van de algemene en de bestemmingsreserves) ten opzichte van de totale bezittingen van de gemeente. Hiermee wordt duidelijk in hoeverre er geen schulden op het bezit rusten. Hoe hoger de solvabiliteit (veel eigen vermogen), des te groter de weerbaarheid die de gemeente heeft om tegenvallers op te vangen. Als er veel eigen vermogen is, hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn voor de financiële positie. De signaleringswaarde voor de solvabiliteitsratio is een ondergrens van 20%, een lagere score geldt als 'Meest risicovol'. De solvabiliteitsratio van de gemeente is eind 2024 41,5%.

Grondexploitaties
Omdat grondexploitaties een forse impact kunnen hebben op de financiële positie, is het kengetal grondexploitatie toegevoegd. De grondexploitatieratio geeft aan hoe groot de boekwaarde van de grondexploitaties  (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale baten. Hoe lager het percentage voor dit kengetal, hoe beter.  Een kengetal grondexploitatie van 35% of hoger wordt beschouwd als 'Meest risicovol'. In Delft is de grondpositie beperkt en voor reële marktwaardes opgenomen op de balans. Het risico op de voorraad bouwgrond en de schuld die ermee samenhangt is daarmee gering. Het kengetal is eind 2024 0,3%.

Structurele exploitatieruimte
Het kengetal Structurele exploitatieruimte helpt mee om te beoordelen welke ruimte een gemeente heeft om de eigen lasten te dragen. Het kengetal structurele exploitatieruimte vergelijkt de structurele baten en structurele lasten met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten (bijvoorbeeld de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de onroerendezaakbelasting) toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken. De structurele exploitatieruimte is in 2024 positief. 

Belastingcapaciteit (OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing)
Het kengetal belastingcapaciteit laat zien hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt tot de landelijk gemiddelde woonlasten. Naast de onroerendezaakbelasting (OZB) wordt tevens gekeken naar de riool- en afvalstoffenheffing, omdat deze heffingen niet kostendekkend hoeven te zijn, maar ook lager vastgesteld mogen worden (er is dan sprake van belastingcapaciteit die niet benut wordt).

Het kengetal geeft inzicht in de ruimte voor belastingverhoging om bijvoorbeeld een financiële tegenvaller op te vangen of om nieuw beleid te dekken (in het volgende begrotingsjaar). Hiermee geeft dit kengetal – naast de schuld en de verhouding tussen structurele lasten en structurele baten – een indicatie van de wendbaarheid van de begroting, oftewel de mate waarin bijgestuurd kan worden op een tegenvaller (de wendbaarheid wordt verder beperkt door een hoge schuld en structurele lasten die hoger zijn dan de structurele baten). De score voor het kengetal belastingcapaciteit is met 113,5%  'Meest risicovol'. Dit betekent concreet dat de wendbaarheid op dit onderdeel beperkt is.

Conclusie:
De financiële positie is op basis van de financiële kengetallen houdbaar. Met uitzondering van de belastingcapaciteit voldoen de scores aan de signaleringswaarden van de financieel toezichthouder. Om financieel gezond te blijven, monitoren we de ontwikkeling van de kengetallen.

Ratio's o.b.v. Financiële verordening

Netto schuld per inwoner
De netto schuld per inwoner brengt de ontwikkeling van de schuld in beeld. Voor Delft daalt de netto schuld per inwoner van 2023 naar 2024.

Saldo van baten en laten als percentage van de baten
Het saldo van baten en lasten als percentage van de baten is in de begroting 2024 - 1,2%. In de realisatie is dit 5,7% positief geworden.

Onbenutte belastingcapaciteit
Het kengetal onbenutte belastingcapaciteit (OZB) laat de ruimte voor stijging van de OZB zien als gekozen wordt voor 120% van het landelijk gemiddelde. Voor Delft is deze ruimte 0,6% van de totale begroting.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van het risicoprofiel van de gemeente Delft. Bij de inventarisatie van de risico's hanteren we de volgende definitie: een onvoorziene gebeurtenis met wellicht een negatieve materiële financiële impact waarvoor nog geen maatregelen getroffen zijn. De risico's met een (in de planperiode) verwachte omvang groter dan € 0,1 miljoen zijn zichtbaar gemaakt. Verder hebben we onderscheid gemaakt tussen incidentele en structurele risico's. Na de tabel en grafiek is per risico een specificatie opgenomen met een inhoudelijke toelichting.

Voor de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit wordt de omvang van de risico's gewogen met de kans van optreden, aangeduid in het kolomhoofd met 'zonder weging' en 'met weging', respectievelijk. De weging betekent:

1. dat we voorheen ongewogen risico's nu wegen met de kans, waarbij de waarde 1 = 10%, 2 = 30%, 3 = 50%, 4 = 70% en 5 = 90% (= kolom Kans (%)), en
2. dat we structurele risico's vermenigvuldigen met een factor twee (= kolom Factor).

We maken in het risicoprofiel voor grondexploitaties al gebruik van gewogen bruto risico’s. Dat is het geval bij de risico’s '4. Bouwgrondexploitaties' en '5. Schieoevers'. Nadere informatie over grondexploitaties staat in de paragraaf Grondbeleid en in het TMPG (Tussentijds Meerjarenprogramma Grondontwikkeling).

In totaal komt het operationeel risicoprofiel uit op € 37,7 miljoen. Dat is met € 5,1 miljoen afgenomen ten opzichte van stand bij de Programmabegroting 2025 ( € 42,9 miljoen). Belangrijkste wijzigingen nu zijn i) de daling in de kans van optreden  van het risico in  WMO en Jeugdhulp van 50% naar 30%, ii) de daling van het risico op de grondexploitaties met € 2,6 miljoen doordat onzekerheden langzaam afnemen in de loop van de projecten , en iii) het vervallen van het risico  Bijzondere bijstand, omdat het risico van deze open-einde regeling kleiner is geworden. De tabel hieronder toont het overzicht van de mutaties per risico. De genummerde risico's vormen het huidige risicoprofiel en worden na de figuur tekstueel toegelicht.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
De bodem is vervuild en de verantwoordelijkheid voor sanering ligt bij de gemeente. De wijze van sanering is afhankelijk van het soort ontwikkeling. Dus afhankelijk van wat er ontwikkeld wordt, schatten we de kosten met moderne saneringstechnieken op orde grootte € 300.000.

Wat zijn de oorzaken?
Op Campus Zuid was eerder een motorcrossterrein gevestigd waarvoor de gemeente verantwoordelijk was. Na beëindiging bleek de bodem vervuild te zijn.

Beheersmaatregelen:
Met de Technische Universiteit Delft is afgesproken om het terrein te saneren wanneer hier ontwikkelingen op plaatsvinden. Op dit moment is nog niet bekend wat er ontwikkeld gaat worden en wanneer dit gaat plaatsvinden.

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
Door de afbouw van de onttrekking veranderen de grondwaterdrukken in de bodem en kan de bodem bewegen. Als dat te snel gebeurt, kan dat schade veroorzaken aan gebouwen van circa € 3 miljoen. In 2021 heeft uit voorzorg geen afbouw van de onttrekking plaatsgevonden, omdat de bodem sneller steeg dan verwacht (wel binnen de normen). Uit monitoring is gebleken dat dit zich weer stabiliseerde. In 2022 en ook in 2023 is daarom verdergegaan met de afbouw. Vanwege de natte winter en voorjaarsperiode in 2024 was de grondwaterstand hoger dan normaal. Daarom is in 2024 de afbouwstap later in het jaar gerealiseerd dan gebruikelijk. Naar mate de afbouw vordert, neemt het risico toe dat nogmaals een jaar moet worden overgeslagen. Dit wordt ieder jaar opnieuw afgewogen. De kosten voor een jaar uitstel bedragen cumulatief voor de resterende periode circa € 1 miljoen. 

Wat zijn de oorzaken?
De gemeente kan aansprakelijk worden gesteld voor gevolgschade als gevolg van veranderende grondwaterstanden. En eventueel uitstel leidt tot meerkosten.

Beheersmaatregelen:
Jaarlijks zijn en worden de risico’s en beheersmaatregelen geactualiseerd op basis van gedegen monitoring. Aan de hand daarvan is en wordt afgewogen of de volgende reductiestap wel, gedeeltelijk of niet wordt doorgevoerd. Bij twijfel wordt uitgesteld omdat dit de laagste impact heeft.

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
Het ontdekken van onbekende locatie(s) met hevige verontreiniging van bodem, waar ingrijpen dringend nodig is. Regelmatig worden door (leiding)werkzaamheden, door nieuwe onderzoeken, en door nieuwe regelgeving, onbekende verontreinigingen geconstateerd in gemeentelijk grondbezit. De in de begroting beschikbare budgetten voor saneringen kunnen onvoldoende zijn. In 2024 speelde dit bijvoorbeeld op Noordeinde (zie programma Goed Wonen, post 83-Wonen en Bouwen en programma Schone en veilige stad, post 74-Milieubeheer)

Wat is de oorzaak?
De gemeente is wettelijk verplicht bij verontreiniging van de bodem deze te saneren of te beheersen, maar de locatie, omvang, de aanpak en de kosten zijn nog onzeker.

Wat is het gevolg?
De gemeente zal kosten moeten maken voor sanering of beheersing van nog onbekende omvang.

Beheersmaatregelen:
De onzekerheid over de aanpak en de kosten managen we door een stapsgewijze projectmatige werkwijze.

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
Grondexploitaties kennen projectspecifieke risico's en algemene risico's. Projectspecifieke risico's worden voorzien in de projecten Kop van de Buitenhof, Kop Nieuwe Haven (nieuw), Maria Duystlaan, Nieuw Delft en Voorhof Noord-West. Het betreft onder meer risico's op hogere kosten voor het bouw- en woonrijp maken van de gronden, mogelijke financiële claims als gevolg van vertraging in het project, extra plankosten en tegenvallende grondopbrengsten. Het totale risicobedrag gemoeid met de projectspecifieke risico's is € 7,57 miljoen. Kop van de Buitenhof, Nieuw Delft en Voorhof Noord-West zijn positieve grondexploitaties en kunnen hun projectspecifieke risico’s deels zelf opvangen. Dit betekent dat het benodigd weerstandsvermogen om de projectspecifieke risico's te kunnen opvangen beperkt blijft tot € 5,86 miljoen. Daarnaast worden algemene risico's berekend die voor alle grondexploitaties dezelfde zijn. Dit houdt verband met onzekere economische ontwikkelingen. Er zijn drie scenario's doorgerekend met alternatieve parameters voor kostenstijging en opbrengstenstijging. Deze leiden tot een risicobedrag van € 3,19 miljoen voor alle grondexploitaties. Het benodigde weerstandsvermogen om de algemene risico's op te vangen komt uit op € 2,97 miljoen. Het totale te dekken risicobedrag, voor beide typen risico's, komt daarmee uit op € 8,83 miljoen (€ 5,86 + € 2,97). Dit is € 2,59 miljoen lager dan ten tijde van de Programmabegroting 2025.

Wat zijn de oorzaken? 
Projectspecifiek gaat het om onder meer complexiteit in de bouwlogistiek, hoge ambities, extra kwaliteitseisen ten aanzien van de openbare ruimte, gefaseerde ontwikkeling van de locatie, nog onvoldoende inzicht in saneringsopgaven. Daarnaast is er onzekerheid over de hoogte van de toegepaste parameters in relatie tot de algemene risico's.

Wat zijn de gevolgen? 
Stijgende kosten aanleg openbaar gebied, dalende grondwaarden, extra begeleiding en toezicht en een langere doorlooptijd. Hogere inflatie en economische terugval leiden verder tot lagere verwachte financiële resultaten.

Beheersmaatregelen:

1. Heroverwegen uitgiftestrategie voor grond.
2. Aanpassen programmering met hogere kans op realisatie/verkoop.
3. Besparingen op kwaliteit en duurzaamheidsmaatregelen.
4. Zakelijke aansturing van processen.

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
De gemeente Delft wil Schieoevers Noord transformeren van een werklocatie naar een gemengd werk-woongebied. De ambitie is om in fase 1 tot 2030 ruim 1800 arbeidsplaatsen en bijna 4200 woningen toe te voegen. De gemeente zelf heeft weinig grondpositie en is afhankelijk van initiatieven van derden. De gemeente legt zich daarom met name toe op het investeren in noodzakelijke bovenwijkse voorzieningen, zoals een Gelatinebrug.  De totale geldstroom in de businesscase Schieoevers waarover risico wordt gelopen (investeringen, algemene projectkosten, bijdragen overheden, kostenverhaal) bedraagt € 141 miljoen (inclusief prijsontwikkelingen tot 2030). De bandbreedte van het financiële risico bedraagt € 7 tot € 28 miljoen. Voor het risicoprofiel houden we € 20,2 miljoen aan als gewogen bedrag. Dit bedrag is nagenoeg gelijk aan het bedrag van € 20,1 miljoen dat is gemeld bij de Programmabegroting 2025. In de tijd die sindsdien is verstreken is het risicoprofiel voor Schieoevers niet significant gewijzigd.

Wat zijn de oorzaken?

• Bouwkosten zijn hoog en blijven stijgen, zij het minder hard dan in het recente verleden.
• De prijsontwikkeling van nieuwbouwwoningen trekt aan.
• Het bestemmingsplan voor Schieoevers Noord 1e fase (Kabeldistrict en Nieuwe Haven) is nog niet geagendeerd door de Raad van State.
• Geluidsproblematiek (onder andere nabijheid spoor en Kruithuisweg).
• De ontwikkeling van Schieoevers is complex en langlopend met een mix aan functies.
• De gemeente is afhankelijk van het tempo van initiatiefnemers in het gebied.
• Er zijn in de tijd onderlinge afhankelijkheden tussen deelprojecten.

Wat zijn de gevolgen?

• Realisatie van de gemeentelijke ambities loopt vertraging op.
• Stijging van de kosten door langere processen en door vertraging vanwege de marktomstandigheden.
• Toegezegde specifieke uitkeringen/subsidies moeten terugbetaald worden vanwege niet tijdig opleveren/nakomen van afspraken (realisatie woningen en infrastructurele maatregelen).
• Ontwikkelaars maken een pas op de plaats en Schieoevers Noord gaat niet bruisen.
• Extra financiële dekking vanuit de gemeente blijkt noodzakelijk.
• De geluidsproblematiek leidt ertoe dat er extra maatregelen genomen moeten worden.

Beheersmaatregelen:

• Weloverwogen keuzes maken in de investeringen die we wel of niet doen in relatie tot toegezegde subsidies/specifieke uitkeringen.
• Vol inzetten op kostenverhaal in anterieure overeenkomsten en daarbij scherp zijn op aanvullende werkzaamheden.
• Inzetten op aanvullende specifieke uitkeringen/subsidies (lobby). 
• Heroverwegen geformuleerde uitgangspunten voor de ontwikkeling van Schieoevers Noord.
• Flexibiliteit in de plannen inbouwen, om niet afhankelijk te worden van 1 specifieke maatregel of 1 specifieke ontwikkeling.

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico? 
Enerzijds onverwachts hogere verwerkingskosten van het afval en hogere rijksbelasting op verbranding en CO2-toeslag, en anderzijds vermindering van inkomsten door daling van verkoopprijzen van ingezamelde grondstoffen zoals gerecycled plastic. 

Wat is de oorzaak?
Extra heffingen op afvalverwerking (meestal verbranding) of verhoging van die heffingen zijn soms pas na vaststelling van het tarief bekend. En de prijzen voor ingezamelde grondstoffen volgen de ontwikkelingen op de markt en op de huidige markt is nieuw plastic goedkoper dan gerecycled plastic. De reserve Reiniging is op dit moment ontoereikend om extra belasting en/of tegenvallers op te vangen. Het risico is als incidenteel bestempeld, omdat bij de eerstvolgende mogelijkheid het tarief voor inwoners erop kan worden aangepast. Overigens is met de overeenkomst met HVC voor afvalverwerking het risico op onverwachte verhoging van de verwerkingskosten zelf kleiner door de samenwerking en het tijdig en open delen van informatie. 

Wat is het gevolg?
De stijging van kosten leidt tot verhoging van het lokale tarief voor de burgers, wat nodig is voor het opvangen van deze extra kosten.

Beheersmaatregelen:
Volgen van de actualiteiten en hierop anticiperen en eventuele tariefsverhoging, indien mogelijk, tijdig doorvoeren.

Omschrijving (toelichting)

(* er wordt gerekend met een factor 1,5 in plaats van 2,0 voor het structurele karakter, omdat het hele risicobedrag pas vanaf 2027 vol telt en daarmee onzekerder is en er daarnaast nog mitigerende (kabinets)maatregelen kunnen spelen)

Wat is het risico?
a. Het financieel risico bedraagt voor jeugd ca. € 2-2,5 miljoen in 2026 en € 4 miljoen voor 2027 en verder. Voor Wmo bedraagt het risico € 1,7 miljoen in 2026 en € 2,6 miljoen voor 2027 en verder. In totaal bedraagt het risico in 2026 € 4,0 miljoen en vanaf 2027 € 6,6 miljoen

De kosten van de jeugdhulp en de Wmo worden door veel verschillende factoren bepaald, zowel intern als extern. Prognoses zijn daarom in hoge mate onzeker. Met enige mate van zekerheid kunnen de verwachte kosten tot en met 2025 worden geraamd. Daarna is de onzekerheid te groot en wordt een eventuele verdere kostenstijging als risico gezien. Externe factoren betreffen met name landelijke wet- en regelgeving en demografische ontwikkelingen, zoals de invoering en de aanzuigende werking van het abonnementstarief, de invoering van het woonplaatsbeginsel en de vergrijzing. Ook de aanbesteding van onder meer de jeugdhulp heeft geleid tot hogere tarieven vanwege de Algemene Maatregel van Bestuur reële kostprijs. De rijksvergoedingen blijken steeds minder toereikend om deze stijgende kosten op te vangen. Ten slotte blijft het onzeker of de autonome groei afremt of stopt (los van externe factoren als vergrijzing die de komende jaren tot groei blijven leiden). En het blijft een risico of de rijkscompensatie voor indexatie de komende jaren toereikend is. Bovenstaande problematiek speelt al jarenlang, en op basis daarvan wordt de kans nu teruggebracht van factor 3 (50%) naar 2 (30%).

b. Financiële problemen in de Jeugdhulp Plus (JHP) in het landsdeel Zuidwest. Per casus is een verdeelsleutel vastgesteld op aandeel van de regio en aantal inwoners per gemeente. De totale impact voor JHP bedraagt € 19,7 miljoen. Het aandeel van de regio Haaglanden bedraagt € 7,1 miljoen. Voor Delft betekent dit een risico van € 650.000.

Wat zijn de oorzaken?
a. Doordat de Wmo en de jeugdhulpwet zogeheten open-einderegelingen zijn, moet de gemeente zorg en hulp leveren ongeacht het aantal aanvragen. Gelijktijdig is de beïnvloedbaarheid van de hoeveelheid en zwaarte van deze aanvragen beperkt en de geboden rijksfinanciering ontoereikend. Ten slotte zijn er externe ontwikkelingen (wetswijzigingen, nieuwe taken) die tot toenemende kosten hebben geleid en blijven leiden. Het Integraal Zorgakkoord ziet het sociaal domein als onderdeel van de oplossing voor de druk op de zorg. Indien een individuele oplossing voor een inwoner niet in algemene voorzieningen (de basis) gevonden kan worden, ligt de oplossing in de maatwerkvoorzieningen.

b. Aanleiding voor deze problemen is de landelijke beweging om jeugdigen niet meer op te vangen via JHP, maar volgens de landelijke politieke wens deze jeugdigen op te vangen in kleinschalige voorzieningen. De zorgaanbieders die JHP aanbieden, zijn hierdoor in de problemen gekomen, omdat het vastgoed primair is ingericht voor gesloten jeugdzorg en grotere groepen. In combinatie met een dalende instroom JHP leidt dit tot leegstand.

Wat zijn de gevolgen?
a. Zelfs relatief marginale effecten kunnen vanwege de financiële omvang van het sociaal domein leiden tot forse tekorten op de gemeentemiddelen. Daarom is het logisch om eventuele kostenstijging vanaf 2026 als risico te zien, ondanks dat het procentueel niet om grote afwijkingen gaat en we via diverse wegen inzetten op kostenbeheersing.

b. Binnen de regio Haaglanden zijn er meerdere aanbieders van JHP, waarvan twee zich in 2022 hebben gemeld met grote financiële problemen, omdat zij de gevolgen van bovenstaande ontwikkeling niet zelf kunnen financieren. Uiteindelijk heeft dit geleid tot een advies van de jeugdautoriteit (JA) en het besluit van de staatssecretaris om het landsdeel onder interbestuurlijk toezicht (IBT) te stellen.

Beheersmaatregelen:
a. Aandacht voor mogelijkheden van kostenbeheersing in het sociaal domein heeft hoge prioriteit. Dit bestaat uit meerdere delen:

1. borgen van succesvolle maatregelen uit het inmiddels afgeronde actieplan sociaal domein
2. bij jeugdzorg een regionale verkenning op richtingen kostenbeheersing
3. in de regionaal verkende richtingen aanvullend nieuwe maatregelen lokaal uitwerken.

We blijven vanzelfsprekend inzetten op de lobby richting het Rijk voor aanvullende middelen. Daarnaast blijven we de exogene ontwikkelingen volgen om tijdig te kunnen anticiperen en wordt de (regionale) informatievoorziening daar waar mogelijk versterkt. Hierboven schetsen we de beheersing van het financiële risico binnen het sociaal domein. Er kunnen ook maatschappelijke risico’s ontstaan op het moment dat hulp niet, of onvoldoende, beschikbaar is voor kwetsbare burgers. Denk bijvoorbeeld aan mensen met psychische problemen die bij gebrek aan voldoende ondersteuning uit onmacht dingen doen die een gevaar opleveren voor henzelf of hun omgeving.

b. In het kader van het IBT hebben beide aanbieders hun continuïteitsplan opgesteld. Het verdere verloop is afhankelijk van regionale besluitvorming.

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
Bij de kadernota is er in 2023 € 0,5 miljoen beschikbaar gesteld voor deze doorontwikkeling en vanaf 2024 structureel € 1,0 miljoen. Het is onzeker welke middelen vereist zijn voor de verdere vormgeving vanaf 2025. Het risico op aanvullende kosten bedraagt naar schatting € 0.5 miljoen bovenop de beschikbaar gestelde middelen.

Wat zijn de oorzaken?
Zowel vanuit landelijke als lokale ontwikkelingen, zoals GALA, IZA/RIGA en Delft-West, wordt de komende jaren ingezet op de doorontwikkeling van het welzijnswerk en een verstevigde inzet op preventie. Dit om de sociale basis van inwoners in Delft te versterken. Een sterke sociale basis wordt als één van de randvoorwaarden en één van de doelen van het GALA genoemd. In 2024 is onderzoek gedaan naar de Delftse situatie omtrent de sociale basis. Het onderzoek laat zien dat een sterke sociale basis in de wijken nodig is om de leefbaarheid en veiligheid, de bestaanszekerheid en de houdbaarheid van de zorg in de toekomst enigszins te waarborgen. Het college heeft uitgangspunten vastgesteld om te sturen op de beweging naar preventie en een beleidsvisie op deze sociale basis wordt momenteel opgesteld. Tevens wordt het welzijnswerk opnieuw ingericht met ingang van 1 januari 2026. Doorontwikkeling om de sociale basis van de inwoners in Delft te versterken is onvermijdelijk gezien de groeiende vraag naar hulp en ondersteuning en de toenemende complexiteit in het sociaal domein. Maar hoe we dit precies vorm moeten geven, wordt op dit moment nader uitgewerkt. Het is daarom onzeker hoe dit eruit komt te zien en welke kosten hiermee gemoeid zijn.

Wat zijn de gevolgen?
Het streven/de verwachting is dat door de inzet op een versterkte sociale basis de kosten voor zwaardere vormen van hulp bij de jeugd en de Wmo beheersbaar blijven. Bij het niet toereikend blijken van de middelen voor de doorontwikkeling welzijnswerk zullen aanpassingen volgen,.

Beheersmaatregelen:
Er zal geanticipeerd worden op de ontwikkelingen in en de effecten van het welzijnswerk enerzijds, en op de kosten anderzijds.

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
Het risicoprofiel ziet op het opvangen van financiële effecten die veroorzaakt worden door exogene factoren die een risico vormen voor de realisatie van het project (zie raadsvoorstel 1 februari 2024). Hierbij moet worden gedacht aan onder meer: excessieve prijsstijgingen (indexering), marktwerking, verborgen gebouwgebreken, enzovoorts.  Op basis van het projectverloop wordt de eerder uitgevoerde risicoanalyse periodiek geactualiseerd.

Wat zijn de oorzaken?

• Marktomstandigheden, zijnde de beschikbaarheid van materialen en capaciteit (intern en extern).
• de complexiteit van het werk, bijvoorbeeld de haalbaarheid van belangrijke ontwerpprincipes
• exogene ontwikkelingen, zoals 'onverwachte' besluiten van hogere overheidsorganen en
• economische ontwikkelingen, zoals bovenmatige kostenstijgingen.

Wat zijn de gevolgen?
De oorzaken kunnen leiden tot stijgende bouwkosten, langere doorlooptijd, of verzwaarde exploitatielasten.

Beheersmaatregelen:

• Passende aanbestedingsstrategie
• Modulair af- of opbouwen

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
Gemeenten worden in beginsel gecompenseerd via de Specifieke Uitkering Stimulering Sport (SPUK). De uitkering bedraagt 18% (in de regeling 2024-2025) van de gerealiseerde bestedingen (inclusief btw). Op basis van een inschatting van de praktijk schatten we het risico in op een bedrag van € 200.000. Het risico is:

• De aanvraag voor de SPUK wordt niet geheel gehonoreerd.
• Het totaalbedrag van de aanvragen is hoger dan het uitkeringsplafond. Wanneer het totaal van de aangevraagde uitkeringen het beschikbare budget overschrijdt, worden de aanvragen naar rato verleend.

Wat zijn de oorzaken?
Sinds 1 januari 2019 is de btw-sportvrijstelling verruimd. Door deze wetswijziging is het recht vervallen op aftrek van btw voor gemeenten en niet-winstbeogende exploitanten van sportaccommodaties. De gemeente heeft geen recht meer op aftrek van btw via de btw-aangifte. Voor compensatie heeft het Rijk een SPUK-regeling geopend. Deze biedt slechts voor een deel compensatie.

Wat zijn de gevolgen?
De uitbreiding van de btw-sportvrijstelling heeft tot gevolg dat de btw op de bouw en het onderhoud van de accommodaties en de btw op de kosten van het geven van gelegenheid tot sportbeoefening voor gemeenten geheel of gedeeltelijk een kostenpost wordt.

Beheersmaatregelen:

1. Tijdige en volledige aanvraag indienen voor de SPUK en zorgen voor een goede verantwoording met de bruto gerealiseerde bedragen.
2. Monitoren in 2025 om in onze eigen ambities een afweging te maken voor 2026 (tarieven, uitgaven, investeringen).

Omschrijving (toelichting)

Wat is het risico?
Op dit moment werkt het Rijk de ‘Participatiewet in balans’ nader uit. Vooralsnog gaat het Rijk ervanuit dat deze wetswijziging geen aanvullende uitvoeringslasten met zich meebrengt.

Wat zijn de oorzaken?
De aankomende wetswijziging met betrekking tot de Participatiewet in balans.

Wat zijn de oorzaken?
De daadwerkelijke gevolgen met betrekking tot de uitvoeringscapaciteit als gevolg van deze wetswijziging zijn nog ongewis. Deze worden op dit moment nader uitgewerkt. De wet heeft invloed op hoe onze uitvoeringsorganisaties binnen het sociaal domein, waar onder het eigen KCC, zich verhouden tot de inwoner.

Beheersmaatregelen:
De uitvoeringsorganisaties binnen het sociaal domein, gezamenlijk met beleidsadvisering, gaan samen verkennen wat de impact van deze wet zal zijn. Indien nodig moet een plan van aanpak worden opgesteld hoe om te gaan met deze wetswijziging, inclusief een financieel kader.

Omschrijving (toelichting)

Het risico Bijzondere Bijstand is komen te vervallen, omdat het risico sterk is verkleind. Het risico op overschrijding van het beschikbare budget  was oorspronkelijk opgenomen tijdens de Corona-pandemie, en is vervolgens in het risicoprofiel gehandhaafd tijdens de crisis met de hoge energieprijzen. En omdat het een open-einde regeling betreft, blijft het risico op overschrijding altijd bestaan, zeker bij economische recessie of sterk stijgende (energie)kosten voor levensonderhoud. Maar vanwege de huidige omstandigheden is het geschrapt uit het risicoprofiel. 

Omschrijving (toelichting)

Het risico VPB reclame-inkomsten is komen te vervallen omdat de gemeente alle aanslagen heeft betaald ter voorkoming van oplopende belastingrente voor het geval de gemeente in de lopende procedure in het ongelijk wordt gesteld door de hoogste rechter.

Wat is het risico? 
Vpb heffing met betrekking tot gunning van het recht tot exploitatie van benzineverkooppunten in de gemeente. Voor de jaren 2019 t/m 2023 wordt de omvang geschat op circa € 650.000 inclusief rente . 

Wat zijn de oorzaken?
De Belastingdienst is van mening dat onder voorwaarden de activiteit brandstofverkooppunten een Vpb-plichtige activiteit betreft en stemt niet in met het standpunt dat sprake is van normaal vermogensbeheer. Hierover loopt momenteel een procedure van een buurgemeente.

Wat zijn de gevolgen?
Het gevolg is dat de gemeente mogelijk de Vpb-naheffing moet betalen over de afgelopen jaren. Daarnaast zal de gemeente een openingsbalans moeten opstellen en jaarlijks de fiscale resultaten moeten aangeven in de aangifte.

Beheersmaatregel:
De gemeente volgt de ontwikkelingen in een lopende bezwaar- en beroepsprocedure van een buurtgemeente. De hoogste rechter zal een uitspraak moeten doen of deze inkomsten onder de reikwijdte vallen van de Wet Vpb. Uitgangpunten zijn dat gemeente een pleitbaar standpunt heeft (met 50% slagingskans) gelet op een lopende procedure van een buurgemeente en dat de jaren 2016 tot en met 2018 waarschijnlijk zijn verjaard. 

Omschrijving (toelichting)

Prijsstijgingen onderhoud en investeringen openbare ruimte, scholen, sportvoorzieningen en cultuurvoorzieningen etc.
Het reguliere (groot) onderhoud door de gemeente in onder meer de openbare ruimte, onderwijsgebouwen en sportvoorzieningen/cultuurvoorzieningen wordt uitbesteed aan marktpartijen. Daarmee maken we optimaal gebruik van de markt(werking). Het nadeel is dat de prijzen ook volledig afhankelijk zijn van de markt. Dit betekent dat de economische situatie van invloed is op de kosten, waarvan momenteel niet te voorspellen is wat het effect (positief dan wel negatief) zal zijn. In 2021 heeft dit risico zich voorgedaan (al dan niet als gevolg van een door Covid-19 veroorzaakt grondstoffentekort). In 2022 heeft dit risico zich ook voorgedaan. De investeringsportefeuille van de gemeente is ook gevoelig voor kostenstijgingen in de bouwmarkt (onder meer scholen, sportvoorzieningen en infrastructuur). Dit risico is betrokken bij een bredere raming uit hoofde van de sterk verhoogde inflatie. Hiertoe is in de raadsbrief van eind maart 2022 rekening gehouden met een aanvullend benodigde structurele reservering in het financieel meerjarenbeeld van € 1,8 miljoen jaarlijks voor de jaren 2022 en verder. Voor de investeringen in schoolgebouwen verwijzen we ook naar het kerndossier Integraal Huisvestingsplan Onderwijs.

Uitbreiding areaal
Delft is volop in ontwikkeling en heeft in de ontwikkelagenda uitgesproken verder te willen groeien (bouw van ongeveer 15.000 woningen). Dit brengt extra baten (aanvullende opbrengsten onroerendzaakbelasting, hogere gemeentefondsuitkering) en lasten (extra voorzieningen en onderhoudskosten) met zich mee. De verwachte ontwikkelingen brengen we via verbeterde prognoses in kaart, zodat we in de meerjarenbegroting op de diverse ontwikkelingen kunnen anticiperen. Daarom blijft dit onderwerp in de komende jaren in de risicoparagraaf alleen gehandhaafd als PM-post.

Risicomanagement informatiebeveiliging
Beveiliging van de informatie is van belang voor de bedrijfsvoering van de overheid. Om te borgen dat informatie en informatiesystemen optimaal worden beveiligd, vormt risicomanagement een belangrijk onderdeel in dit proces. Voor de risicobepaling wordt een inschatting gemaakt van mogelijke schade als informatiesystemen (tijdelijk) niet beschikbaar zijn (Beschikbaarheid), de informatie niet integer is (Integriteit) en/of deze informatie in verkeerde handen valt (Vertrouwelijkheid). Ook wordt een inschatting gemaakt van de dreigingen waartegen de overheid beschermd moet worden. Dit leidt tot beveiligingseisen om de risico’s te beperken, die met passende maatregelen worden afgedekt. Bij het onderkennen en beperken van risico’s zoals schade door uitval of gecompromitteerde integriteit van systemen komt de Business Continuity steeds meer centraal te staan. Kortheidshalve verwijzen we hier verder naar de paragraaf Bedrijfsvoering en de jaarlijkse Verantwoordingsrapportage waarin het college hierover verantwoording aflegt aan de raad. De onzekerheid op de mogelijke financiële impact van inbreuken op de Beschikbaarheid, Integriteit en Vertrouwelijkheid van gegevens en informatiesystemen is in het algemeen, dus niet voor een specifiek geval, bijzonder groot. Daarom wordt dit risico als PM-post opgenomen.

Opvang en huisvesting ontheemden, statushouder en asielzoekers
De gemeente heeft te maken met een toenemend aantal ontheemden uit Oekraïne en statushouders. Daarnaast vangt Delft sinds 2022 asielzoekers op. Voor de ontheemden uit Oekraïne en statushouders vervult de gemeente een regierol als het gaat om de beschikbaarheid en financiering van huisvesting, onderwijs(huisvesting) voor kinderen en sociale/maatschappelijke voorzieningen.

De huisvesting van ontheemden en statushouders in sociale huurwoningen kan leiden tot (vergroting van) het knelpunt in de huisvesting van reguliere woningzoekenden. Om het draagvlak voor de woonruimtebemiddeling te behouden, kan inzet van de gemeente gevraagd worden voor andere oplossingen, zoals de bouw van flexwoningen en bijdragen aan woningdelen. De realisatie van flexwoningen blijkt weerbarstig te zijn. In 2024 loopt Delft achter op de wettelijke taakstelling. De toezichthouder (Provincie Zuid-Holland) heeft per 1 april 2024 trede 1 van de toezichtladdder toegepast (signaleren) en per 1 juli 2024 trede 2 (info opvragen + ambtelijk gesprek). Naar verwachting zal Delft de taakstelling statushouders in 2024 niet halen, onder meer omdat de bouw van flexwoningen, extra aanbod voor statushouders en andere spoedzoekers, weerbarstig is en vooralsnog uitblijft. We bespreken ideeën hoe de gemeente toch meer statushouders in Delft kan huisvesten met de toezichthouder en het COA .  

In het kader van de Spreidingswet heeft de minister van Asiel en Migratie, eind 2024, het verdeelbesluit genomen, waarmee per gemeente de verdeling voor de opvang van asielzoekers is vastgesteld. Op basis daarvan moet Delft minimaal 376 opvangplaatsen beschikbaar stellen, waarvan 50 geschikt voor amv. Met de huidige opvanglocaties aan het Manderspark en de Kleveringweg (Campanilehotel) en een nog te realiseren extra opvanglocatie voor de doelgroep alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) op Sportpark Kruithuisweg (oplevering medio 2025) verwacht de gemeente aan haar opgave voor de eerste cyclus (tot begin 2026) van de Spreidingswet te voldoen. Voor de feitelijke opvang is het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) primair verantwoordelijk. De gemeente dient locaties beschikbaar te stellen  en is daarnaast verantwoordelijk voor het faciliteren van onderwijs.  

Risico onderwijswetgeving
In het IHP 2025-2041 (wettelijke verplichting) zijn bindende afspraken gemaakt met schoolbesturen over (de financiering van) nieuwbouw en vervangende huisvesting voor het onderwijs. Met de aankomende wetswijziging ‘planmatige en doelmatige aanpak van onderwijshuisvesting in het funderend onderwijs’ kan een verplichting ontstaan voor het vaststellen van een integraal huisvestingplan (IHP) voor gemeenten en meerjarenonderhoudsplan (MJOP), op basis van een bouwkundige inspectie, voor schoolbesturen. Daarnaast is het voorstel om gegevens in het IHP te standaardiseren. Het huidige IHP is vormvrij en voldoet niet aan alle (voorgestelde) eisen uit het wetsvoorstel en de eventuele verdere regels over de verplichte gegevens die worden gesteld aan een IHP.  Het aanpassen van het IHP aan de voorgestelde regelgeving kan leiden tot extra inzet en administratieve lasten, en dus ook tot extra kosten. (Voor andere risico's: zie Kerndossier IHP)

Daarnaast is per 1 juni 2021 de wet ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ in werking getreden. Hierdoor is voor initiatiefnemers de drempel voor het oprichten van een nieuwe school verlaagd. Deze stelselwijziging is bedoeld voor meer ruimte voor vernieuwing in het onderwijs. Na een positief besluit van de minister heeft de gemeente, samen met het schoolbestuur, veertien maanden de tijd om de start van de school voor te bereiden en heeft de gemeente de opgave om in (tijdelijk) passende huisvesting te voorzien. Jaarlijks kan de gemeente geconfronteerd worden met een nieuwe opgave op het gebied van onderwijshuisvesting.

In 2035 is er in Nederland een inclusief onderwijssysteem. Dat is het doel van de 'Werkagenda Route naar inclusief onderwijs 2035' van OCW. De agenda is een uitwerking van de coalitieafspraak over inclusief onderwijs. Leerlingen zullen steeds minder specifiek speciaal onderwijs aangeboden krijgen en steeds meer in het regulier onderwijs een plek krijgen. Eén van de actielijnen is 'Bouwen aan een toegankelijke en inclusieve huisvesting’. Gebouwen moeten flexibel worden ingericht zodat ze voor zoveel mogelijk leerlingen toegankelijk zijn en ze ruimte bieden aan jongeren met verschillende ondersteuningsbehoeften.  Het is nog niet duidelijk in hoeverre dit huisvestingsconsequenties heeft, maar te denken valt aan meer m² per leerling en verbouwingen voor specifieke ruimten.

BUIG: Bundeling van Uitkeringen Inkomensvoorziening aan Gemeenten
Het BUIG-budget is het door de gemeente niet-beïnvloedbare bedrag dat zij ontvangt om onder meer bijstandsuitkeringen te verstrekken. Het BUIG-budget kent sinds 2022 een aparte component voor het verstrekken van loonkostensubsidies (LKS). Het macrobudgetdeel daarvoor wordt verdeeld op basis van gerealiseerde aantallen in het voorafgaand jaar in heel Nederland. Zolang de aantallen uitkeringen in de pas loopt met de landelijke trend is er geen probleem. Als de gemeente hoger uitkomt dan het landelijk model voorspelt, moet zij zelf 7,5% van het rijksbudget uit algemene middelen bijpassen. Dit risico effectueert zich wanneer de BUIG-middelen niet toereikend zijn voor de uitkeringen.

Omschrijving (toelichting)

Die schaarste kan ertoe leiden dat ruimtelijke projcten of bedrijfsvestigingen geen doorgang vinden.Algemeen
In aanvulling op de gedefinieerde risico's binnen programma's (zie sectie Risicoprofiel) en het weerstandsvermogen, brengen we hier onzekerheden in beeld die de stad als geheel raken en een langetermijnperspectief kennen (voor nadere toelichting zie 'Delftse aanpak risico’s in beeld', 2016). De risico's bij verbonden partijen zijn opgenomen in de betreffende paragraaf, waarin per partij de relevante risico's zijn benoemd. De aanpak onderscheidt:

• strategische risico's die een langetermijnperspectief kennen en van belang zijn voor de stad als geheel, en, deels of geheel, liggen binnen de invloedssfeer van de stad, en anderzijds
• kerndossiers, die betrekking hebben op het beleid, de maatregelen of de projecten die horen bij de aanpak van de strategische risico's.

Strategische risico's en kerndossiers
Hieronder is een geactualiseerd overzicht opgenomen van de strategische risico's. Nieuw opgenomen zijn de risico's Kaderrichtlijn Water (nr 4) en de netcongestie (nr 5).

Voor strategisch risico 1 zijn geïnventariseerde financiële risico's opgenomen in het operationeel risicoprofiel op de voorgaande pagina's. Voor strategische risico's 2 tot en met 5 geldt dat het onderwerpen betreft die naar hun karakter en/of de fase van inventarisatie (nog) niet in een concreet beslag op het weerstandsvermogen zijn te vertalen.

Hier houden we rekening mee via de methodiek waarbij als streefwaarde een weerstandsratio van 1,4 ('ruim voldoende') wordt aangehouden. Verder spelen niet direct financieel te vertalen risico's bij het bereiken van bestuurlijke doelen, zoals bijvoorbeeld de bouwopgave. Daarbij valt te denken aan de krappe arbeidsmarkt en de stikstofcrisis.

Kerndossiers
Hieronder is een geactualiseerd overzicht opgenomen van de kerndossiers.

Voor dossier Schieoevers is op de voorgaande pagina's in het operationele risicoprofiel een gekwantificeerd risicobedrag te vinden. Ook voor het project Prinsenhof is inmiddels in het operationele risicoprofiel een gekwantificeerd risicobedrag opgenomen. In verband met de huisvesting van scholen is ook relevant in de subsectie 'overige operationele risico's'  het risico Onderwijswetgevingsplannen.

Omschrijving (toelichting)

Deze paragraaf geeft een verantwoording over de resultaten van het gemeentelijk fiscaal beleid in 2024. De paragraaf geeft inzicht in:

• de algemene ontwikkelingen;
• de gerealiseerde opbrengsten per heffing;
• de tariefontwikkeling en de hoogte van de woonlasten;
• de kwijtschelding;
• de gerealiseerde kostendekkendheid van de opbrengsten.

Omschrijving (toelichting)

Inwerkingtreding Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging bouwen (Wkb)
De inwerkingtreding van de Omgevingswet en Wkb maakte het voor gemeenten noodzakelijk het stelsel van de legesheffing voor omgevingsvergunningen ingrijpend te herzien. Vooral door de Wkb is de mogelijkheid om kosten te verhalen via de leges belangrijk verminderd. Dit is omdat de technische toetsing voor bouwactiviteiten met een  gering risico is overgedragen aan private kwaliteitsborgers.  In opdracht van het Ministerie van BZK onderzoekt het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) de landelijke effecten op de leges omgevingsvergunningen. Voor de ontwikkeling van 2023 naar 2024 ziet COELO een  (verwachte) daling van de legeskosten voor die aanvragen waarbij de gemeente geen bouwtechnische keuring meer doet. Voor de mate van kostendekkendheid ziet COELO geen duidelijke ontwikkeling. 

De Omgevingswet biedt de mogelijkheid om een legestarief in te stellen voor de milieuvergunningen die de Omgevingsdienst Haaglanden verstrekt  voor Delft. Hiervoor heeft de gemeente nog geen tarief vastgesteld in 2024.

Nieuwe Modelverordening riool- en waterzorgheffing
De gemeentelijke taken voor waterbeheer verbreden zich onder invloed van de klimaatverandering. Om de taakverbreding een solide financieel draagvlak te geven, heeft de VNG een nieuwe modelverordening ontwikkeld voor de rioolheffing: de modelverordening Riool- en waterzorgheffing. In 2024  is met de RBG onderzoek gedaan naar de impact. Hierop is besloten  in de Verordening rioolheffing Delft 2025 een aantal wijzigingen op te nemen. Deze zijn in lijn met de nieuwe modelverordening van de VNG.

Hoofdlijnenakkoord kabinet-Schoof 2024 - 2028
Het hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet noemt een gemeentelijke planbatenheffing en een gemeentelijke heffing op onbebouwde grond voor woningbouw als mogelijke  uitbreiding van het gemeentelijk belastingterrein. De achtergrond van beide  heffingen is het stimuleren van woningbouw. Voor zover bekend zijn er nog geen voorbereidingen getroffen om deze heffingen de vereiste wettelijke grondslag te geven.  Verder noemt het hoofdlijnenakkoord het voornemen om de hoogte van de OZB te maximeren via afspraken met de gemeenten.

Omschrijving (toelichting)

In de tabel hieronder staan de gerealiseerde opbrengsten per belastingsoort.

De afwijking bij de OZB hangt samen met verschillen tussen prognoses en werkelijk gerealiseerde (WOZ) waarden. Op de OZB-tarieven voor niet-woningen zit een vaste opslag van 8,22%, waarvan de opbrengst is bestemd voor het Ondernemersfonds. Het geraamde bedrag voor 2024 is circa  € 1 miljoen.  De meeropbrengst bij afvalstoffenheffing en rioolheffing hangt samen met een hoger aantal huishoudens dan geraamd. Het resultaat bij de omgevingsvergunningen is veroorzaakt door enkele grote bouwprojecten waarvoor in het laatste kwartaal aanvragen voor de vergunning zijn ontvangen. Bij de overige leges moet nog verrekend worden een nadeel van  € 127.000 op de afdrachten aan het Rijk. In 2024 heeft de gemeente hogere baten gerealiseerd uit straatparkeren dan oorspronkelijk begroot. Deze stijging is voornamelijk toe te schrijven aan toegenomen bezoekersaantallen, verbeterde handhaving en doordat het project autoluwe zones binnenstad nog niet volledig is gerealiseerd. Bij de parkeervergunningen is een meeropbrengst van € 120.000 gerealiseerd door een hoger aantal aangevraagde vergunningen. Bij de toeristenbelasting is van het resultaat nog € 220.000 toe te rekenen aan 2023. Verder is met het Centraal Orgaan  opvang Asielverzoekers een compensatie van € 176.000 voor de inzet van hotelruimte afgesproken. De overige meeropbrengst is vanwege meer overnachtingen dan geraamd.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Tariefontwikkeling woonlasten 2024

In onderstaande tabel staat de ontwikkeling van de woonlasten van 2023 naar 2024. Bij de OZB zijn hierbij opgenomen de tarieven die zijn vastgesteld bij de 1e wijziging van de OZB verordening 2024 in december 2023. Voor de afvalstoffenheffing en de rioolheffing  zijn de tarieven bepaald bij de vaststelling van de betreffende verordeningen door de raad in november 2023.

Vergelijking met gemeenten in de regio

In de grafieken hieronder staat een vergelijking van de totale woonlasten en de lasten per component  met een aantal regiogemeenten. Het gaat om de woonlasten voor een éénpersoons- en een meerpersoonshuishouden met een woning van de gemiddelde waarde in de betreffende gemeente in 2024.  Tot 2024 stelde COELO jaarlijks een 'ranglijst' op van  de woonlasten in de gemeenten met meer dan 100.000 inwoners.  Vanaf 2024 is deze  publicatie komen te vervallen.

GRAFIEK Vergelijking woonlasten regiogemeenten

Bron van de grafieken: COELO, Atlas lokale lasten 2024

Kostendekkendheid gesloten circuits reiniging en riool

De opbrengsten van de afvalstoffenheffing en de rioolheffing zijn gebonden aan besteding voor die specifieke taken en mogen bij de begroting  maximaal 100% kostendekkend zijn. Het uitgangspunt in Delft is om alle kosten die voor doorberekening in aanmerking komen ook door te berekenen in de tarieven. Hierop zijn twee uitzonderingen van toepassing. Ten eerste zijn de kosten voor oninbaarheid voor 70% doorberekend. De reden hiervoor is dat deze betrekking hebben op een periode van vijf jaar, waarbij op dit moment een licht dalende trend zichtbaar is bij de oninbaarheid. Ten tweede is bij de tariefberekening voor de rioolheffing een bedrag van € 1 miljoen gedekt uit de voorziening Riolering. De reden hiervan is dat het saldo in de voorziening raakt aan de gehanteerde bovengrens. . Hierdoor hoeven de tarieven minder te worden verhoogd en daalt de kostendekkendheid van de rioolheffing. Deze onttrekking uit de reserve loopt jaarlijks met 2 ton terug. Hieronder staan de tabellen met de gerealiseerde kostendekkendheid in 2024.

Afvalstoffenheffing

De kostendekkendheid komt uit op 104,37%  Dit komt vooral doordat er € 745.000  incidentele meeropbrengst is aan baten buiten de heffing. Hierdoor daalt het aan de heffing toe te rekenen totaal  van de lasten. Verder zijn er iets meer huishoudens opgenomen in de aanslagen dan geraamd. De meeropbrengst van  € 772.887 wordt toegevoegd aan de voorziening.

Rioolheffing

De kostendekkendheid komt uit op 98,24%. Bij de directe kosten op het taakveld is een overschrijding van € 239.672. Daar staat tegenover een incidentele opbrengst van baten buiten de heffing van €348.080 en een meeropbrengst bij de heffing vanwege meer huishoudens dan geraamd. De benodigde onttrekking uit de voorziening komt op  €259.613. Verder is bij de tariefberekening  dekking uit de voorziening ter hoogte van   €1.000.000 in aanmerking genomen.

Bij beide circuits is voor de berekening van de kostendekkendheid de dekking oninbaar op nul gesteld omdat deze al direct wordt verwerkt in de gerealiseerde opbrengst van de heffingen.

Excel-tabel

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Voor een aantal gemeentelijke heffingen is in de wet opgenomen dat de tarieven op basis van de begroting maximaal 100% van de aan het tarief toe te rekenen kosten mogen dekken. Het gaat met name om de tarieven voor reiniging, riolering en de leges. De daadwerkelijk gerealiseerde kostendekking voor legesheffing en kadegelden is opgenomen in onderstaande tabellen. De berekening van de kostendekking is gemaakt op basis van de gerealiseerde opbrengsten en de gerealiseerde uurtarieven en overheadtoeslag. De kostendekkendheid bij de afvalstoffenheffing en de rioolheffing is hierboven opgenomen.  Bij de afvalstoffenheffing is sprake van een toevoeging aan de voorziening. Bij de rioolheffing was bij de tariefberekening rekening gehouden met een onttrekking van 1 miljoen euro uit de voorziening. In het resultaat is deze ruim € 93.000 hoger geworden.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

De gerealiseerde kostendekking is berekend op basis van de gerealiseerde aantallen en uurtarieven

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Kwijtschelding is bedoeld voor mensen met een laag inkomen zonder vermogen of waardevolle bezittingen. In 2023 is voor de in de tabel opgenomen bedragen kwijtschelding verleend. De kwijtschelding blijft al enkele jaren onder het daarvoor geraamde bedrag.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

De RBG voert de kwijtschelding voor afvalstoffenheffing en rioolrechten uit. De RBG heeft bovenstaande opgave gedaan van de verleende kwijtschelding als percentage van het in dat jaar opgelegde totaalbedrag van de betreffende heffing.

Omschrijving (toelichting)

Het grondbeleid is één van de middelen die de gemeente tot haar beschikking heeft om (ruimtelijke) doelstellingen te kunnen realiseren. Het grondbeleid is daarmee ondersteunend aan beleidsvelden als wonen, werken, onderwijs, cultuur en recreatie. Gegeven deze doelstelling streeft de gemeente naar het optimaliseren van de financiële uitkomsten. De financiële uitkomsten zijn in deze jaarrekening opgenomen onder het programma Goed Wonen. Nadere uitleg over de in deze paragraaf gepresenteerde cijfers is te vinden in het MeerjarenProgramma Grondontwikkeling (MPG) 2025.

Omschrijving (toelichting)

In een nota Grondbeleid legt een gemeente vast langs welke weg zij haar ruimtelijke doelstellingen wil bereiken en welke instrumenten zij hiervoor tot haar beschikking heeft. In maart 2022 heeft de raad de nota Grondbeleid 2022-2025 vastgesteld. Gekozen is voor een situationeel grondbeleid. Dat betekent dat de focus ligt op faciliterend grondbeleid, maar dat, daar waar opportuun, ook een actieve rol kan worden ingenomen.

Omschrijving (toelichting)

Jaarlijks stellen we het MPG op. Dit document geeft inzicht in de te verwachten resultaten per grondexploitatie en het verloop van het risicoprofiel. De in het MPG benoemde risico's worden opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing en lopen mee in de bepaling van de benodigde weerstandscapaciteit van de gemeente Delft. Naast het MPG wordt ook jaarlijks het TMPG opgesteld. Dit betreft een tussentijdse actualisatie van de grondexploitaties om te zien of de projecten financieel nog op koers liggen. Het TMPG loopt mee met de Najaarsrapportage. Bij het MPG en het TMPG wordt ook gerapporteerd over de stortingen in en onttrekkingen aan de ingestelde bestemmingsreserve Reserve kostenverhaal bovenwijkse voorzieningen en ruimtelijke ontwikkelingen. Deze Reserve is ingesteld op grond van de Nota Kostenverhaal (raadsbesluit juli 2021).

Omschrijving (toelichting)

Een grondexploitatie is een overzicht van geschatte kosten en opbrengsten, uitgezet in de tijd. Naarmate een project vordert en concreter wordt, kunnen schattingen worden vervangen door achtereenvolgens meer gedetailleerde ramingen en uiteindelijk door de resultaten van aanbestedingen en tenders. Ingeschat moet ook worden hoe kosten en opbrengsten zich in de toekomst ontwikkelen (kostenstijging en opbrengstenstijging). Grondexploitaties zijn derhalve omgeven door onzekerheden. De economische situatie is van invloed op de gemeentelijke grondexploitaties. Enerzijds via noodzakelijke aanpassing van te hanteren parameters voor kosten- en opbrengstenstijging en anderzijds via het risicoprofiel.

Omschrijving (toelichting)

De parameters, op basis waarvan de netto contante waarde (NCW=verwacht resultaat in € per 1-1-2025) en de eindwaarde (EW=verwacht resultaat in € per einddatum project) van grondexploitaties worden berekend, zijn bepaald op:

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

In 2024 zijn 2 nieuwe grondexploitaties gestart. Alle grondexploitaties zijn herzien. Nieuw Delft is van een verliesgevende grondexploitatie gewijzigd in een winstgevende. In de onderstaande tabel zijn de verwachte resultaten weergegeven. Project Harnaschpolder is afgesloten per 31-12-2024. Er is zodoende nog sprake van 6 grondexploitaties.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

De gemeente heeft drie winstgevende grondexploitaties. Voor een winstgevende grondexploitatie bestaat de verplichting om via een voorgeschreven methode te berekenen of er tussentijds winst genomen moet worden. Hiervan is geen sprake bij de Jaarrekening 2024.

Omschrijving (toelichting)

Voor de verliesgevende grondexploitaties moet een verliesvoorziening worden gevormd. Deze voorziening is gewaardeerd op de netto contante waarde. De actualisatie van de grondexploitaties in het MPG 2025 resulteert in een verwacht verlies voor de verliesgevende grondexploitaties van € 3,31 miljoen.

Omschrijving (toelichting)

Het resultaat van de gemeentelijke grondexploitaties en gemeentelijk grondbezit bij de jaarrekening bedraagt € 5,15 miljoen voordelig.

Omschrijving (toelichting)

Aan actieve gebiedsontwikkeling zijn risico's verbonden. Deze worden per project bij zowel het MPG als het TMPG in beeld gebracht. Ieder risico kent een kans van optreden (maximaal 50%) en een financieel effect als het risico zich voordoet. Kans van optreden maal het financieel effect levert een risicobedrag op. Onderstaande tabel geeft inzicht in het totale risicobedrag (optelsom van alle risicobedragen) voor zowel de projectspecifieke risico's als de algemene (voor iedere grondexploitatie geldende) risico's.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Met beide typen risico's wordt rekening gehouden in het gemeentelijk weerstandsvermogen. Het totale benodigde weerstandsvermogen is € 8,83 miljoen. Dit is € 4,43 miljoen minder dan ten tijde van het MPG 2024 en € 2,59 miljoen lager dan ten tijde van de Programmabegroting 2025.

Omschrijving (toelichting)

Bij de invoering van de vennootschapsbelasting in 2016 bleek dat het Grondbedrijf zich niet kwalificeerde als onderneming in fiscale zin.  Nu de grondexploitatie Nieuw Delft positief is geworden zal deze kwalificatie nader bekeken moeten worden.

Omschrijving (toelichting)

Deze paragraaf gaat over de voortgang van het geplande onderhoud en het eventuele achterstallig onderhoud aan openbaar groen, water, wegen en kunstwerken, verlichting, speeltoestellen, riolering, gebouwen en maatschappelijke voorzieningen. In deze paragraaf geven we aan hoe we kapitaalgoederen in gemeentelijk eigendom beheren. In de Financiële verordening is onder andere opgenomen hoe en wanneer de gemeente haar kapitaalgoederen afschrijft. De paragraaf is opgebouwd uit de volgende onderdelen: openbare ruimte, vastgoed en maatschappelijke voorzieningen. Per onderdeel gaan we in op de specifieke beleidskaders, beheerplannen en financiën. In de onderstaande tabel is het overzicht van de beheer- en beleidsplannen opgenomen.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Beheer en onderhoud van de openbare ruimte is een kerntaak van de gemeente. Een goede openbare ruimte draagt bij aan het welzijn en de veiligheid van de gebruikers van de openbare ruimte. Daarnaast is een functionele én goed onderhouden openbare ruimte van groot economisch belang en draagt deze ertoe bij dat Delft een aantrekkelijke plaats is om te verblijven en in te investeren.

Voor het beheer van de kapitaalgoederen in de openbare ruimte heeft de gemeente een aantal instrumenten. Dit zijn het integrale beheersysteem en de diverse schouw- en inspectierondes voor de vaststelling van de onderhoudsgesteldheid van de openbare ruimte. Op basis hiervan maken we via de beheerplannen keuzes voor de instandhouding en/of vervanging en de daarvoor benodigde middelen.

De beheerplannen geven op korte en middellange termijn (twintig jaar) aan welke onderhouds- en vervangingsmaatregelen in welk jaar genomen worden om het kapitaalgoed in stand te houden. Ook wordt er inzichtelijk gemaakt welke financieringsbehoefte er is op de korte termijn (vijf jaar). Voor de langere termijn is de Nota Kapitaalgoederen opgesteld, dit geeft een theoretische weergave van de vervangingsopgave voor de periode van twintig tot honderd jaar.

Beheerplannen

De vastgestelde beheerplannen worden – indien nodig – geactualiseerd en eventueel ontbrekende beheerplannen worden opgesteld. In 2019 is de beheervisie openbare ruimte vastgesteld. In 2025 starten we met het actualiseren van de Beheervisie. We werken aan het Beheerplan Straatmeubilair en bebording. De technische en beeldkwaliteitsniveaus zijn vastgesteld op de ondergrens van duurzaam technische instandhouding (CROW-niveau 'C'). Dit met uitzondering van de binnenstad en het beschermd stadsgezicht, waar we CROW-niveau 'B' hanteren. Deze niveaus zijn opgenomen in de beheerplannen. De beheerplannen zijn gebaseerd op een technische controle en/of schouw van het areaal in het terrein en geven een realistisch beeld van de uit te voeren werkzaamheden en de hiervoor benodigde budgetten.

Areaaluitbreidingen

De financiële consequenties voor de areaaluitbreidingen zijn inzichtelijk gemaakt. De kosten zijn primair te verdelen over het programma Schone en veilige stad en de Overhead. Alle gebieden of onderwerpen waar sprake is van areaaluitbreiding zijn opgenomen in onderstaande tabel. Elk jaar bij de kadernota wordt deze tabel geactualiseerd. De tabel geeft een totaal overzicht van benodigde en op dit moment beschikbare middelen.

Deze paragraaf gaat over de voortgang van het geplande onderhoud en het eventuele achterstallig onderhoud aan openbaar groen, water, wegen en kunstwerken, verlichting, speeltoestellen, riolering, gebouwen en maatschappelijke voorzieningen. In deze paragraaf geven we aan hoe we kapitaalgoederen in gemeentelijk eigendom beheren. In de Financiële verordening is onder andere opgenomen hoe en wanneer de gemeente haar kapitaalgoederen afschrijft. De paragraaf is opgebouwd uit de volgende onderdelen: openbare ruimte, vastgoed en maatschappelijke voorzieningen. Per onderdeel gaan we in op de specifieke beleidskaders, beheerplannen en financiën. 

Voor de toekomstige (nog niet begrote) kosten areaaluitbreiding is een stelpost beschikbaar. De stelpost is opgenomen in het programma Financiën (zie Reserves en stelposten).

Stijgende kosten

Bovenop de reguliere aanpassing van de budgetten aan het prijspeil 2024, bestaat bij alle kapitaalgoederen het risico dat zich extra kostenstijgingen voordoen. Dit als gevolg van sterk stijgende grondstofprijzen, materieel- en materiaalkosten. Als dit risico optreedt zijn de beschikbare middelen niet toereikend voor de beoogde werkzaamheden en kan sprake zijn van consequenties voor de leefbaarheid en het veilig gebruik van de openbare ruimte. Zo nodig volgt in de Kadernota 2024 een voorstel voor aanpassing van de budgetten.

Omschrijving (toelichting)

De omvang van het wegennet is circa 330 hectare. Hiervan is circa 84 hectare asfalt en circa 10 hectare halfverharding. De overige 236 hectare bestaat uit elementenverharding. Uit de meest recente inspecties blijkt dat we met 12% op niveau D achterstanden hebben in het onderhoud. Dit ondanks de inzet van aanvullende middelen in de vorige beheerplanperiode. Daarom zetten we verder in op het onderhoud van het areaal en stellen we conform het beheerplan aanvullend investeringsbudget beschikbaar. 

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

In 2021 is het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vGRP) 2022-2026 vastgesteld. Binnen dit vGRP is er naast de aandacht voor de afvalwaterzorgplicht – de duurzame instandhouding van het rioolstelsel – ook aandacht voor de hemelwater- en grondwaterzorgplicht. Nieuw in dit geactualiseerde vGRP is de opname van watergerelateerde klimaatmaatregelen. Het beoogde kwaliteitsniveau hebben we vastgelegd en vertaald naar de hiervoor benodigde inspanningen en financiële middelen. Om invulling te geven aan de verschillende zorgplichten voeren we projecten uit. Denk hierbij aan het aanleggen van een gescheiden rioolstelsel, het vervangen van riolering die niet meer voldoet aan de gestelde eisen en het onderhouden van gemalen en drukriolering.

De bewoners en bedrijven in Delft betalen rioolheffing. De opbrengst hiervan besteden we geheel aan het vervullen van de drie zorgplichten. Bij het bepalen van het riooltarief gaan we uit van een 100% kostendekkend tarief. Vanaf 2020 is er gedurende ongeveer tien jaar een vervangingspiek in de riolering. Deze wordt veroorzaakt door een niet-homogene opbouw van het stelsel. De hiervoor benodigde investering wordt geactiveerd en vervolgens (versneld) afgelost. Hierdoor kunnen we het tarief van de rioolheffing stabiel houden. De kostendekkendheid van het tarief lichten we toe in de paragraaf lokale heffingen.

Het hierboven genoemde risico van extra kostenstijgingen geldt ook voor het reeds vastgestelde verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan. Als de kostenstijging zich voordoet, wordt nader bezien wat hiervan de gevolgen zijn voor de totale kosten en opbrengsten in het gesloten circuit.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Het openbaar groen en water zijn een beeldbepalend onderdeel van de openbare ruimte. In 2023 is het beheerplan Groen en water vastgesteld voor de periode 2024-2027. Het beheerplan geeft een verdere uitwerking van de door de raad vastgestelde beleidskaders in de nota Groen. In het beheerplan zijn aanvullende middelen beschikbaar gesteld voor het onderhouden van het groen in de stad. Maar ook om de klimaatadaptieve inrichting te kunnen onderhouden.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

In 2023 heeft de raad het beheerplan Civiele constructies vastgesteld. In dit beheerplan zijn de civiele kunstwerken en de constructieve beschoeiingen samengevoegd. De inzet van de middelen is gericht op duurzaam technische instandhouding (minimale instandhouding, functionaliteit en voorkoming van kapitaalvernietiging).Uit inspecties blijkt dat de ondergrens van duurzaam technische instandhouding is bereikt. Voor het uitvoeren van regulier onderhoud op het beoogde onderhoudsniveau en vervanging hebben we daarom de investeringsbudgetten aangepast. Uit aanvullende inspecties blijkt dat op verschillende plekken het areaal in slechtere staat is dan op basis van de vorige inspecties verwacht kon worden.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

In 2023 is het beheerplan Openbare verlichting vastgesteld. Het beleid is gericht op duurzaam instandhouding van de openbare verlichting in Delft. Hierbij kijken we ook naar het slim verduurzamen van het areaal. De financiële middelen die nodig zijn voor uitvoering hiervan zijn opgenomen in de reguliere exploitatiebegroting. De vervanging van lichtmasten, het kabelnetwerk, de OV-toonschakeling en de uitplaatsing van schakelsystemen uit de Stedin-huisjes worden via investeringen gefinancierd. In het vastgestelde beheerplan is met name extra budget beschikbaar gesteld voor de vervanging van lichtmasten en de vervanging van de kabelstructuur. Ook vervangen we de spanverlichting in de binnenstad die aan het einde van de levensduur is.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Het speelbeleid 'Ruimte voor spelen' is een aantal jaren geleden opgesteld. De plantermijn van dit document mag dan wel verlopen zijn, de uitgangspunten voldoen goed. In 2023 is het beheerplan Speelvoorzieningen vastgesteld; conform het beheerplan verhogen we het investeringsbudget voor de vervanging van speelvoorzieningen.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

In 2025 wordt het beheerplan Verkeersregelinstallaties vernieuwd. Het beleid is gericht op duurzaam instandhouding van de verkeersregelinstallaties, het parkeerrouteinformatiesysteem (PRIS) en afsluitingen in Delft. De voor uitvoering hiervan benodigde financiële middelen zijn deels opgenomen in de reguliere exploitatiebegroting. De vervanging van de verkeersregelinstallaties worden via investeringen gefinancierd.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

In 2025 moet het beheerplan Straatmeubilair en bebording vastgesteld worden. Op dit moment worden de kosten van straatmeubilair en bebording gefinancierd vanuit de exploitatiebegroting.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Kaders
Onderhoudskosten bepalen een belangrijk deel van de kosten voor instandhouding van objecten. Het onderhoudsbeleid geeft de prioriteiten en kaders aan waarbinnen het Vastgoedbedrijf het onderhoud uitvoert van de objecten waarvoor we als eigenaar verantwoordelijk zijn. Het onderhoud is hierbij van invloed op de levensduur, kwaliteit en waarde van een object, de uitstraling van een object naar de omgeving en geeft uitvoering aan contractuele afspraken vanuit de huurovereenkomst. Het onderhoud bepaalt hiernaast een substantieel deel van de huurprijs gebaseerd op de integrale kostprijs.

Het onderhoudsbeleid van de gemeente Delft gaat op hoofdlijn uit van sober en doelmatige instandhouding op basis van een objectieve conditiemeting volgens NEN2767 in een 4-jaarlijkse cyclus. Wijzigingen, aanpassing of upgrading van het bestaande voorzieningenniveau zijn geen onderdeel van de instandhouding en zijn op basis van het huidige onderhoudsbeleid en de beschikbare middelen niet in de onderhoudsbegroting opgenomen. De objectieve conditiemetingen per pand zijn in 2023 geactualiseerd. De meerjarige onderhoudsbegroting wordt herijkt op basis van deze conditiemetingen. Op basis van de eerste cijfers hebben we een onderhoudsplanning opgesteld. De nota Vastgoedbedrijfanalyse met hierin de definitieve resultaten van de herijking ontvangt de raad in het eerste kwartaal 2025. In het eerste kwartaal 2025 ontvangt de raad ook een herijking van de routekaart verduurzaming vastgoedportefeuille en het uitvoeringsplan voor 2025-2028. De maatregelen uit het uitvoeringsplan combineren we met het uitvoeren van onderhoud vanuit het meerjarenonderhoudsplan. 

Planning
De onderhoudsplanning is financieel vertaald en verwerkt in de begroting. In werkelijkheid fluctueert het onderhoudsvolume. Jaarlijks voeren we een schouw uit. De schouw en de planning zijn de basis voor de concrete jaarplanning. Het vervangingsonderhoud wordt vanaf 2023 verrekend met de onderhoudsvoorziening Vastgoed. Dit betekent dat jaarlijks sprake is van een storting vanuit de exploitatie in de voorziening en een besteding ten laste van de voorziening. De storting in de voorziening bedraagt op basis van de concept onderhoudsplanning € 2.214.000.  Deze dotatie vindt voor € 209.000 plaats vanuit het programma Algemene dekkingsmiddelen en Overhead en voor € 2.005.000 uit het programma Economie en vastgoed.
De nota Vastgoedbedrijfanalyse geeft op basis van de definitieve resultaten van de herijking van de onderhoudsbegroting een meerjarig inzicht. Wanneer dit financiële consequenties heeft, volgt een voorstel bij de Kadernota 2025.

Omschrijving (toelichting)

De gemeente heeft een zorgplicht om voor het primair onderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs en het voortgezet onderwijs voldoende lesuren bewegingsonderwijs aan te bieden. De gemeente is ook verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de gemeentelijke sportaccommodaties. Uitgangspunt daarbij is dat de Delftse sportaccommodaties toegankelijk, functioneel en veilig moeten zijn en daarmee voldoen aan de normering van de sportbonden. Op basis van deze uitgangspunten actualiseren we jaarlijks het beheerplan Buitensport.

Onderwijshuisvesting

Voor het primair onderwijs krijgt de gemeente middelen van het Rijk voor instandhouding van de voorziening bewegingsonderwijs. Op basis van gemiddelde ramingen van de meerjarenonderhoudsplanning (MOP) is er structureel budget beschikbaar conform het reguliere vastgoedbeleid.

Sportvoorzieningen

Het beheerplan Buitensport maakt inzichtelijk wat de verwachte kosten zijn voor (dagelijks) beheer en onderhoud en voor groot onderhoud. Daarnaast bevat het beheerplan Buitensport ook renovatieplanning (investeringen) voor de bestaande sportvelden en inrichting van de buitensportaccommodaties.

Omschrijving (toelichting)

Delft heeft in 2017 het Fonds Delft 2040 opgericht, een fonds met als dekking de bestemmingsreserve Stad. Doel van dit fonds was om investeringen te genereren uit de stad voor de lange termijnopgaven  (Agenda Delft 2040). Voor het Fonds Delft 2040 is destijds een aparte procedure afgesproken, vastgelegd in het Reglement Fonds Delft 2040.  Via het Fonds Delft 2040 worden acht initiatieven gefinancierd door middel van een lening, subsidie of een garantie. Bij de Programmabegroting 2024-2027 heeft de gemeenteraad besloten het doel van de bestemmingsreserve Stad te verruimen tot ’een vitale, sterke en duurzame toekomst van Delft’, waartoe ook de drie langjarige Delftse opgaven en de cofinanciering bij rijksbijdragen behoren. Door deze keuze én het succes van de aanvragen voor rijksbijdragen met cofinanciering, is er in 2024 geen budget meer beschikbaar om vanuit Fonds Delft 2040 nieuwe initiatieven aan te vragen.  

In de Raadsinformatiebrief ‘Beeldvorming toekomst Fonds Delft 2040 (5946912)’ is een toelichting gegeven op Fonds Delft 2040, de aanleiding, de behaalde resultaten, actuele ontwikkelingen en twee varianten voor de toekomst van Fonds Delft 2040. Op basis van deze notitie en het gesprek in de commissie EFB is op 17 oktober 2024 de Motie 7_2_1 “Neem op een nette manier afscheid van Fonds Delft 2040‘’ aangenomen. Vervolgens is het amendement A 6.2.F ‘Formele afwikkeling motie ‘Neem op een nette manier afscheid van Fonds Delft 2040’’ door de Gemeenteraad op 7 november 2024 aangenomen. Het Fonds Delft 2040 wordt per 1 januari 2025 opgeheven. Inmiddels is één initiatief afgerond en gerealiseerd: Station Delft Campus. Alle verplichtingen ten aanzien van de 7 nog lopende businesscases worden conform afspraken uitgevoerd.

De 7 lopende initiatieven betreffen:

• Filmhuis Lumen (Nieuw Delft);
• Aanleg Gelatinebrug
• NeXt! Delft
• Biotech Campus Delft
• Futureproof open warmtenet (Buitenhof/Voorhof);
• Project Maria Duystlaan (Delft-Oost)
• Futureproof warmtepompcentrale

Zie voor nadere informatie over het Fonds Delft 2040 en de lopende businesscases de voorgangsrapportage (onderdeel van de Jaarstukken 2024).

Omschrijving (toelichting)

Het Fonds Delft 2040 heeft als dekking de bestemmingsreserve Stad. Tevens is een aparte bestemmingsreserve Voorbereidingskosten Fonds Delft 2040 ingesteld om kansrijke initiatieven de mogelijkheid te bieden een solide businesscase uit te werken ten behoeve van een aanvraag voor Fonds Delft 2040. 

Over  de financieel administratieve verwerking van de opheffing van het Fonds Delft 2040 is besloten in de Programmabegroting 2025-2028. Via deze jaarrekening valt het restant van de bestemmingsreserve Voorbereidingskosten Fonds Delft 2040 (€ 934.000) vrij ten gunste van de bestemmingsreserve Stad.  Bij eventuele goedkeuring in 2025 van één nu nog lopende aanvraag met als dekking de bestemmingsreserve Voorbereidingskosten Fonds Delft 2040 (€ 100.000 voor de inzet van gemeentelijke capaciteit bij de uitrol van het warmtenet in 2025)  komt het goedgekeurde bedrag logischerwijs komend jaar ten laste van de bestemmingsreserve Stad.

Hieronder is een tabel opgenomen over het verloop van het fonds tot en met 2024 en de relatie met de bestemmingsreserve Stad (inclusief de toevoeging van het saldo van de bestemmingsreserve Voorbereidingskosten Fonds Delft 2040): 

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Deze paragraaf behandelt de verbonden partijen (gemeenschappelijke regelingen en vennootschappen) en de algemene subsidiezaken van de gemeente. Informatie over de regionale samenwerking is te vinden in het programma Stad en Bestuur.

De bron van de gegevens is de meest recente beschikbare jaarstukken of jaarverslag van de organisatie. 

Omschrijving (toelichting)

De gemeente participeert, met andere organisaties of zelfstandig, in verbonden partijen voor effectieve en efficiënte uitvoering van gemeentelijke taken, beleid en/of beleidsdoelen. De verbonden partijen zijn daarmee van maatschappelijk en politiek belang. Participatie door de gemeente in deze organisaties heeft niet alleen voordelen, maar levert ook financiële en bestuurlijke risico's op. Want de participanten in een verbonden partij dragen (per definitie) de risico's gezamenlijk. Om de synergie vanuit de samenwerking optimaal te benutten en de risico's te beheersen, is aandacht voor de sturingsrelatie en risicobeheersing essentieel. Het beleidskader hiervoor is vastgelegd in de 'Nota Bestuurlijke Rolneming & Verbonden partijen 2025'. Deze nota is in voorjaar 2025 aan de raad voorgelegd ter besluitvorming.

Definitie: een verbonden partij is een privaat- of publiekrechtelijke organisatie, waarin de gemeente én een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Van een bestuurlijk belang wordt gesproken als er zeggenschap bestaat uit hoofde van stemrecht of een vertegenwoordiging in het bestuur van de organisatie. Er is een direct financieel belang wanneer een ter beschikking gesteld bedrag niet verhaalbaar is bij faillissement, of als er een financiële aansprakelijkheid bestaat als de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. Indien sprake is van een participatie in een organisatie met alleen een bestuurlijk óf een financieel belang, dan spreken we van een deelneming .

Binnen de bovenstaande definitie van verbonden partij vallen de gemeenschappelijke regelingen en vennootschappen waarin de gemeente aandelen heeft, die ook vaak als deelneming worden aangeduid. Gerangschikt naar beide soorten geven we hieronder beknopt relevante informatie weer over elke verbonden partij in relatie tot de realisatie van de gemeentelijke doelstellingen. Voor alle partijen geldt dat de indicator grondexploitatie en belastingcapaciteit niet van toepassing is en daarom niet is opgenomen in de tabellen.

Naar aanleiding van de aanbeveling van de Rekenkamer in het onderzoek "Grip op verbonden partijen" om de informatiepositie van de raad te versterken, is hier nu te vinden per verbonden partij:

• de algemene informatie aangevuld alle leden van de verbonden partij (tenzij er teveel zijn),
• de  relevante  actuele ontwikkeling voor de verbonden partij, 
• het/de risico('s) bij de verbonden partij specifiek van toepassing, en jaarlijks te actualiseren
• en een weblink naar de organisatie aangebracht.
• In aanvulling is een start gemaakt met de koppeling van de uitvoering met beleidsdoel(en) van de gemeente ; dit is nog in ontwikkeling en de stand van zaken is per verbonden partij aangegeven in de tabel.

De genoemde financiële cijfers komen uit het jaarverslag 2024 (indien reeds beschikbaar) van de verbonden partij, behalve de bijdrage. Want de bijdrage per gemeente is vaak niet opgenomen in de jaarstukken en de bijdrage 2024 komt daarom meestal uit de meest recente begroting 2024 van de verbonden partij . Voor meer toelichting verwijzen we graag naar die onderliggende stukken.

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)