3 Duurzame stad

Algemeen

Terug naar navigatie - Algemeen

Voor het leefbaar houden van de stad zijn alle duurzaamheid thema’s van groot belang. Wij willen in 2050 klimaatneutraal en klimaatbestendig zijn. Dit geldt voor alle onderdelen die hieronder vallen: de energietransitie, circulaire economie, klimaatadaptatie en thema’s als water, natuur, biodiversiteit, schone lucht, geluid en bodemkwaliteit. De ambities zijn hoog. We zullen ook deze begrotingsperiode concrete stappen zetten die de eerder ingeslagen koers volgen.

Voor de komende jaren liggen alle kansen bij de drie opgaven, in het bijzonder de energietransitie (zie hoofdstuk Opgaven). Daarnaast draagt dit programma Duurzame stad bij aan de bestuurlijke accenten 'een gezonde en veilige stad' en, uiteraard, 'een duurzame stad'.

Klimaatverandering leidt tot onzekerheid onder bewoners. Want: kan ik het verduurzamen van mijn huis wel betalen, en welke maatregelen moet ik nemen? Gaat de rekening voor gas en elektriciteit verder omhoog? En zijn we in de toekomst wel verzekerd van genoeg energie? We merken dat we te maken krijgen met hogere temperaturen en heftiger regenbuien. Om de stad leefbaar te houden, moeten we maatregelen nemen. We zetten in de komende jaren concrete stappen om de stad prettig en gezond leefbaar te houden en onze energie en warmte duurzaam en betaalbaar te maken. Wij vinden het belangrijk dat iedereen mee kan in de verschillende transities waar we voor staan. En wij nodigen Delftenaren uit om ook zelf maatregelen te nemen voor een duurzame toekomst, en waar nodig ondersteunen en stimuleren wij die.


Relevante beleidskaders
•    Klimaatadaptatiestrategie Delft 2019
•    Beleidsregel Klimaatadaptie voor nieuwbouw en renovaties
•    Visie Groen en Biodiversiteit 2024
•    Kader Natuur Inclusief bouwen
•    Strategische Samenwerking Agenda Water
•    Uitvoeringsprogramma Schone Lucht Akkoord 2021
•    Op weg naar een Circulair Delft in 2050
•    Routekaart Delft Klimaatneutraal 2050
•    Warmteplan Delft 2021
•    Plan van Aanpak Warmte uitvoeringsplannen
•    Regionale Energie Strategie 1.0
•    Stadsanalyse zachte factoren
•    Isolatieplan Delft 2023


Onder dit programma vallen de volgende onderwerpen:
milieubeheer/milieuadvisering, klimaatadaptatie, water, groen, biodiversiteit, geluid, bodem, luchtkwaliteit, natuur- en milieueducatie, circulaire economie, Omgevingsdienst Haaglanden, energietransitie.

3.1 Wat willen we bereiken

Algemeen

Terug naar navigatie - Algemeen

Wij willen een stad die op termijn klimaatneutraal, circulair, klimaatbestendig, gezond, groen, en biodivers is. Dit zijn ambities die langere tijd om aandacht vragen. Klimaatverandering gaan we tegen bij de bron: we beperken de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) zo snel mogelijk. We gaan de gebouwde omgeving energiezuiniger maken. We richten de stad in op extremer weer. We vergroenen en versterken de biodiversiteit. We verbeteren de luchtkwaliteit en verminderen geluidsoverlast. We gaan materialen hergebruiken en we gebruiken grondstoffen zo lang als mogelijk.

Onze doelen (zie programma Bereikbare stad voor duurzame mobiliteit en duurzaam zoneren):•    60% CO2-reductie in 2030 en klimaatneutraal in 2050.
•    10.000 woningen geïsoleerd van energielabel D, E, F en G naar energielabel A, B of C in 2030.
•    13 buurten zijn in 2030 gestart met een warmte-uitvoeringsplan.
•    40% van het geschikte dakoppervlak is in 2030 in gebruik voor zonnepanelen in 2030; dit is 100% in 2050.
•    100% circulair in 2050.
•    Een klimaatbestendige stad in 2050.

Toelichting op de beleidsindicatoren

Terug naar navigatie - Toelichting op de beleidsindicatoren

CO2 -uitstoot in kiloton
D
e totale CO2-emissies in kiloton CO2 per jaar van de sectoren 'verkeer en vervoer', 'zakelijk' en 'particulier'. Dit totaal wordt vergeleken met de CO2-uitstoot in 1990. Bron: klimaatmonitor. De visie van Delft is om klimaatneutraal te zijn in 2050: er wordt dan geen CO2 meer uitgestoten. Landelijk is het tussendoel in 2030 gesteld op 55% reductie ten opzicht van 1990, waarbij beleid zich richt op 60%. De CO2-uitstoot in 1990 was 823 kiloton en in 2022 was dit 439 kiloton, een reductie van 47%. Overigens wordt uitstoot van CO2 gerapporteerd met een jaar vertraging door de complexe achterliggende data.

% Delftenaren die naar eigen zeggen duurzaam bezig zijn
De Omnibusenquête brengt tweejaarlijks in beeld op welke manieren Delftenaren bezig zijn met duurzaamheid. In 2023 gaf 57% van de inwoners aan ‘vaak’ of ‘altijd’ met de verschillende duurzame elementen bezig te zijn. De ambitie om dit percentage eind 2025 naar 67% te verhogen past bij de hoge inzet op verduurzamen.

3.2 Wat gaan we ervoor doen

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

Klimaatadaptie, groen/natuur en water

Terug naar navigatie - Klimaatadaptie, groen/natuur en water

Klimaatadaptatie, groen, biodiversiteit en water
Vanuit de opgaven klimaatadaptatie, groen, biodiversiteit en water richten wij ons op drie sporen: de openbare ruimte, de gebiedsontwikkelingen en privégronden. 

In de openbare ruimte combineren wij deze opgaven zoveel mogelijk met de beheeropgave van onder andere de rioleringsvervanging en de mobiliteitsagenda. Hiervoor zetten we in op de 'van gevel-tot-gevel-aanpak' (zie Schone en veilige stad) voor het vergroenen van overbodige verharding om meer water te kunnen vasthouden, hittestress tegen te gaan en specifieke maatregelen voor het bevorderen van flora en fauna en natuurbeleving in de stad. Daarnaast faciliteren en ondersteunen we initiatieven uit de stad om te vergroenen en de biodiversiteit te vergroten zoals dit is opgenomen in de uitvoeringsagenda’s klimaatadaptatie, groen/natuur en water.

Voor de gebiedsontwikkelingen, renovatie en nieuwbouw hanteren we de beleidsregels klimaatadaptatie en natuurinclusief bouwen waardoor nieuwbouwontwikkelingen voldoen aan de huidige richtlijnen voor klimaatadaptief bouwen en biodiversiteit. Bij het verduurzamen van woningen in de wijken Buitenhof en Voorhof wordt uitvoering gegeven aan het Soort Management Plan (SMP). Er wordt een pre-SMP opgesteld voor de wijken Tanthof en Wippolder voor gebouwbewonende soorten. Op buurtniveau stellen we samen met de buurt kansenkaarten op en geven we invulling aan de Basis Kwaliteit Natuur. 

Het vasthouden van water en het vergroenen bij de privé-eigendommen vraagt om extra aandacht. Om mensen te verleiden en te helpen bij het klimaatadaptief, groen en biodivers maken van hun tuinen wordt de Klimaatmaat van duurzaamheidscentrum De Papaver ingezet. Daarbij wordt ook gebruik gemaakt van subsidiemogelijkheden voor onder meer bijen- of andere natuurprojecten. Daarnaast ondersteunen we de vergroening van bedrijven op Schieoevers (Innovatiedistrict Delft). Dit alles draagt bij aan een toekomstbestendige stad voor mens, plant en dier.
In 2025 voert de gemeente opnieuw een dialoog met de stad over klimaatadaptatie. Daar volgt een aangepaste klimaatadaptatiestrategie uit en daarna een aangepaste uitvoeringsagenda. 

Met het Hoogheemraadschap van Delfland werken we samen aan de uitvoeringsagenda bij de in 2023 overeengekomen Strategische Samenwerking Agenda Water. Hierin werken we onder meer aan het beperken van overlast door zware regenbuien, het vasthouden van water in drogere perioden, efficiënte beheerafspraken, verbetering van de waterkwaliteit door onder meer ecologisch baggeren en natuurlijk het zwemwater in de Grote Plas van de Delftse Hout. De blauwalgproblematiek in de Grote Plas blijft een zorg doordat de zomers steeds warmer en droger worden. We blijven inzetten op het toepassen van verbeteringen en blijven nieuwe maatregelen onderzoeken.

Delftse Hout / Buytenhout / Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland
Voor de doorontwikkeling van het regiopark Buytenhout is een intentieovereenkomst afgesloten met de gemeenten Zoetermeer en Pijnacker-Nootdorp en Staatsbosbeheer. We zetten de Buytenhout als geheel beter op de agenda. Van de gebieden in Buytenhout werken we, samen met de partijen in het gebied, aan het versterken van de identiteit van het regiopark, de biodiversiteit en de recreatieve en ecologische kwaliteit. De entree van de Delftse Hout bij de Korftlaan krijgt een kwaliteitsimpuls.

Binnen het Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland nemen we actief deel aan de Landschapstafel. Wij werken mee aan het gezamenlijk uitvoeringsprogramma waarbij we invulling geven aan de hoofddoelstelling voor het versterken van het gebied als groenblauwe oase met natuur, landbouw en recreatie. We werken plannen uit voor het versterken van de toegangsroutes naar Midden-Delfland en het opstellen van een recreatievisie. Ook onderzoeken we de mogelijkheden voor een goede inpassing van viersporigheid tussen Delft en Schiedam, als onderdeel van de MIRT-verkenning (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) Oude Lijn.

Het beheer van de natuur- en recreatiegebieden Midden-Delfland is belegd in de Coöperatief Beheer Groengebieden Midden-Delfland (CBG), in samenwerking met Staatsbosbeheer. De samenwerking zetten we voort. Er vindt momenteel een onderzoek plaats naar de harmonisatie van de bijdrage van de zes betrokken gemeenten aan het beheer. 
Vanuit het Groenfonds, een compensatiefonds vanuit ruimtelijke ontwikkelingen in Delft, Midden-Delfland, Den Haag en Maassluis, wordt de lijn vanuit twee sporen gehandhaafd. Spoor 1 gaat over vergoedingen voor groenblauwe diensten. Spoor 2 betreft de relatie stad-land; hier wordt nader invulling aan gegeven. 

NME, Participatie en groene samenwerking
Wij zetten de samenwerking voort tussen gemeente en de natuur- en milieuverenigingen (onder andere via platform Groen). Met deze verenigingen vindt periodiek overleg plaats over onder andere beheer, inrichting, wensen en ontwikkelingen inclusief monitoring. Daarnaast wordt een groen café opgericht, dat zich vooral richt op bewonersinitiatieven. Duurzaamheidscentrum De Papaver voert voor ons de activiteiten voor natuur- en milieueducatie uit. Ook voert de Papaver de Klimaatmaat uit. Wij ondersteunen de Papaver de komende tijd bij het onderzoek naar hun toekomstplannen.

Geluid, luchtkwaliteit en bodem

Terug naar navigatie - Geluid, luchtkwaliteit en bodem

Geluid
In 2025 gaat de gemeente door met de aanpak van geluidknelpuntlocaties bij de bestaande bebouwing. Ook is er beleid over hoe wij omgaan met geluid bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. 

Luchtkwaliteit
Eind 2023 is het GGD-rapport ‘Luchtverontreiniging in de regio Haaglanden’ gepubliceerd. Daarop volgend heeft de GGD een regionale aanpak luchtkwaliteit opgesteld. Daar willen wij uitvoering aan geven, samen met de maatregelen uit het uitvoeringsprogramma van het Schone Lucht Akkoord. Met de Delftse Luchtwachters is een meetnet luchtkwaliteit opgezet. De eerste resultaten van de metingen verwachten we dit jaar.

Bodem
Per 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden en is een groot deel van de bodemtaken overgedragen van de provincie naar de gemeente. We hebben de organisatie hierop ingericht en de basistaken voor bodem bij de Omgevingsdienst Haaglanden belegd. In 2025 gaan we onze bodemregels opnemen in het Omgevingsplan. Daarnaast wordt ook het bodeminformatiesysteem verder geoptimaliseerd, zodat we nog beter data-gedreven kunnen werken.

Circulaire economie

Terug naar navigatie - Circulaire economie

In 2024 zijn we gestart met de uitvoeringsagenda circulaire economie. De komende jaren gaan we verder op de ingeslagen weg. Met de koplopers (onder meer ondernemers, kennisinstellingen, bouwende partijen en inwoners) uit de stad starten we initiatieven die bijdragen aan het versnellen van de transitie naar een circulaire economie in Delft. Succesvolle initiatieven zetten we voort. Initiatieven zijn gericht op het verminderen van het gebruik van grondstoffen, het sluiten van kringlopen, vergroten van de aandacht voor circulaire initiatieven, kennisontwikkeling en het opbouwen van een netwerk in Delft. In de loop van 2025 bieden we een update van het beleid voor duurzaam bouwen aan met daarin ook aandacht voor circulair bouwen.

We kijken bij de uitvoeringsagenda nadrukkelijk naar de kansen die er liggen binnen de drie grote opgaven van Delft: Delft-West, Innovatiedistrict Delft en de energietransitie. In de regiodeal (gericht op Delft-West) zijn middelen aangevraagd en toegekend voor de doorontwikkeling van het circulair ambachtsnetwerk in Delft. Het accent ligt bij meer circulaire activiteiten bij stichting Stunt en bij de milieustraat van Avalex. 

Energietransitie

Terug naar navigatie - Energietransitie

Delft pakt een actieve voortrekkersrol in de energietransitie. In het hoofdstuk Opgaven staan de transitiepaden toegelicht. De strategische richting is vastgesteld in de Regionale Energie Strategie 1.0, Warmteplan Delft, Routekaart Delft Klimaatneutraal 2050 en Energie Strategie Delft. Onderdeel van opgave energietransitie is het programma met drie werkstromen, ondersteund door programmamanagement.

Zo gaan we dat doen

Mobiliteitstransitie

Terug naar navigatie - Mobiliteitstransitie

Ook de mobiliteitstransitie draagt bij aan een duurzame stad. Denk hierbij aan het terugdringen van het autogebruik, de zero-emissiezone, deelmobiliteit mogelijk maken, het bevorderen van het fietsgebruik en de voetganger op één. Met de uitvoering van de projecten uit het mobiliteitsprogramma en de adaptieve mobiliteitsagenda werken we niet alleen aan de mobiliteitstransitie (vanuit het accent 'ruimte voor wonen'), maar komen we ook stap voor stap dichter bij een duurzame stad. Zie de complete toelichting over mobiliteit in het programma Bereikbare stad.

3.3 Wat mag het kosten

Overzicht mutaties

Terug naar navigatie - Overzicht mutaties
(bedragen × € 1.000) Begroting 2025 Raming 2026 Raming 2027 Raming 2028
Duurzame stad
Reeds besloten:
Stand Programmabegroting 2024-2027 -4.854 -3.711 -3.533 -3.544
Begrotingswijzigingen t/m 1 juli 2024
ARB 1 - 2024 -101 -101 -101 -101
Kadernota 2024 -148 -423 -98 -98
Nog te besluiten voorstellen:
Nominale ontwikkeling -235 -170 -170 -132
Opgaven - Energietransitie
- CDOKE - indexering (inclusief stelpost) 119 119 119
- Uitvoeringskosten Klimaatakkoord -119 -119 -119
Bestaand beleid
- Warmtepomp (budgetneutraal) -4.000
- Energiekosten -42 -42 -42 -42
- Doorbelaste rente 13 13 6 2
- Overig -352 -352 -352 -242
Actualisering investeringsprogramma (herfasering) 3 12 -12 -12
Bijsturingsmaatregelen
- Realistisch ramen o.b.v. rekeningresultaten 80
Totaal - Duurzame stad -5.637 -8.774 -4.302 -4.169

Toelichting op de mutaties

Terug naar navigatie - Toelichting op de mutaties

Kadernota 2024 (-/- € 148.000)
In de kadernota zijn voorstellen opgenomen voor de energietransitie, circulaire economie en flankerend beleid energiearmoede (15e begrotingswijziging 2024). 

Nog  te besluiten voorstellen:

Nominale ontwikkeling (-/- € 235.000)
De nominale ontwikkeling betreft de aanpassing van de budgetten aan het prijspeil voor 2025. Een nadere toelichting is opgenomen in het hoofdstuk Financiële positie. 

CDOKE – indexering (inclusief stelpost) en Uitvoeringskosten Klimaatakkoord
De regeling Capaciteit Decentrale Overheden voor Klimaat- en Energiebeleid (CDOKE) is geïndexeerd. Tegenover de extra inkomsten staan vergelijkbare uitgaven voor de uitvoeringskosten. Omdat de regeling geldt t/m 2025 zijn vanaf 2026 stelposten geraamd voor te ontvangen klimaat- energiegelden en voor de uitvoeringskosten.

Warmtepomp (budgetneutraal)
Dit betreft de inzet van de bijdrage van € 4 miljoen uit het Fonds Delft 2040 voor de overdimensionering van de Warmtepompcentrale ten behoeve van toekomstige aansluitingen in de wijken Voorhof en Buitenhof.

Energiekosten (-/- € 42.000)
In de Najaarsrapportage 2022 is een structureel budget gereserveerd voor de stijging van energiekosten (gas en electra). Het voorstel betreft de verdeling van de gereserveerde middelen over de programma’s.

Doorbelaste rente (€ 13.000)
Dit betreft een correctie van de toegerekende rente. Het Besluit Begroting en Verantwoording schrijft voor dat rentekosten worden toegerekend aan de taakvelden. Hiermee ontstaat een beter inzicht in de kosten per taakveld en per programma. De rentelasten worden toegerekend aan de beleidsprogramma’s op basis van een renteomslag (gemiddeld rentepercentage, zie paragraaf Financiering) en de waarde van de activa.

Overig (-/- € 352.000)
De wijziging bevat een vierjaarlijkse component van € 110.000 euro betreffende de verwerking van het amendement Investeer in een energiezuinig Delft (1 februari 2024) waarmee het voorstel Besteding middelen energietoeslag is gewijzigd. 
Tevens is hier in de mutatie van € 352.000 euro de gehonoreerde aanvraag uit het Volkshuisvestingsfonds voor de Multatulibuurt verwerkt. Het voorstel tot wijzigen van de begroting hiertoe is budgetneutraal omdat (resterende) dekking beschikbaar is vanuit de reserve Beleid en uitvoering - Isolatieplan (zie programma Financiën) voor een bedrag van 242.000 betreffende 4 jaar. 
Als gevolg van het laatstgenoemde voorstel worden de baten in de exploitatiebegroting voor een periode van 4 jaar opgehoogd met een bedrag van € 559.000 per jaar (de verkregen Rijksbijdrage) en de lasten opgehoogd met een bedrag van -/- € 801.000 euro voor een periode van 4 jaar.

Actualisering investeringsprogramma (herfasering) (€ 3.000)
Op basis van de realisatie in 2023 is het investeringsprogramma geactualiseerd. De mutatie betreft het effect voor de kapitaallasten. Tevens is de stelpost voor de verwachte realisatie van het totale investeringsprogramma geactualiseerd (zie programma Financiën - Stelposten). 

Realistisch ramen o.b.v. rekeningresultaten (€ 80.000) 
In de Kadernota 2024 zijn de positieve rekeningresultaten van de afgelopen jaren nader geanalyseerd en is voor de jaarlijks terugkerende positieve resultaten een beperkte verlaging (€ 2,35 miljoen) van de geraamde lasten in 2025 opgenomen. Het voorstel betreft de toedeling op programmaniveau.

Overzicht investeringen

Terug naar navigatie - Overzicht investeringen

 

Investeringen (bedragen × € 1.000) Toegekend bedrag Realisatie t/m 2023 Jaarschijf 2024 o.v.v. NJR24 Fasering
Duurzame stad 2024 2025 2026 2027 2028
Klimaatplan 925 800 84 41 - - -
Stapsgewijze verduurzaming vastgoedportefeuille 2.265 210 286 729 487 - -
Waterplan / klimaatadaptatie 1.385 763 175 175 275 275 275
Totaal 4.575 1.773 545 945 762 275 275
* Investeringen vetgedrukt, zijn gewijzigde investeringen. Zie hoofdstuk Investeringen, onder financiële begroting meerjarenbeeld.

Toelichting op de investeringen

Terug naar navigatie - Toelichting op de investeringen

Klimaatplan (€ 41.000) 
Het investeringsbudget Klimaatplan zetten we op in duurzame maatregelen in de stad, zoals de voorbereiding van een smart grid door Bedrijvenkring Schieoevers of een bijdrage aan duurzame proeftuin The Green Village.

Stapsgewijze verduurzaming vastgoedportefeuille (€ 729.000)
Voor de verduurzaming van haar vastgoedportefeuille heeft de gemeente een routekaart opgesteld. De routekaart is afgeleid van de visie 'Delft Energieneutraal 2050' en geeft weer hoe we onze vastgoedportefeuille in fases willen verduurzamen. We hebben onvoldoende budget om de hele vastgoedportefeuille in één keer te verduurzamen. Rekening houdend met de beschikbare investeringsruimte is de routekaart voor de eerste fase van 2020-2024 vertaald naar een uitvoeringsplan. De maatregelen uit dit plan ronden we af in 2024. Aanvullend zetten we stappen door het aanbrengen van led-verlichting. In 2024 maken we ook het uitvoeringsplan voor de volgende periode (2025-2028).

Waterplan (€ 175.000)
De gereserveerde middelen betrekken we bij het uitvoeren van aan water gerelateerde maatregelen voor klimaatadaptatie. Deze werkzaamheden combineren we zoveel mogelijk met onderhoudswerkzaamheden aan bestrating en/of riolering. Het gaat zowel om maatregelen voor het versnellen van afvoer van water in 'natte' gebieden als het (vertraagd) opnemen en vasthouden van water in 'droge' gebieden. Het budget is beschikbaar om aanvullende klimaatadaptieve maatregelen van projecten te financieren, waardoor wateroverlast in de toekomst wordt voorkomen.