Focus op drie opgaven: Delft-West, Innovatiedistrict Delft en Energietransitie

De gemeente neemt deel aan het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. Samen met andere deelnemers, waaronder maatschappelijke partners, bewoners en ondernemers die in de wijk wonen of werken, zetten we ons gezamenlijk in voor een toekomst waarin alle bewoners mee kunnen doen, kunnen ondernemen, in staat zijn hun kansen te pakken en hun talenten weten te benutten.

Samenwerken in Wij West
Samenwerken voor de komende twintig jaar vraagt om een duidelijke structuur. Uitgangspunt is dat het Nationaal Programma Wij West echt een programma is van alle partners. Iedere partner gaat uiteraard over de eigen inbreng in het programma. Dat betekent ook dat waar het interventies betreft die capaciteit of middelen en de bevoegdheid van college of raad raken deze langs de normale wegen van de politieke besluitvorming lopen, zoals de programmabegroting.

De kaders krijgen vorm in het gebiedsplan en de uitvoeringsagenda Wij West. In maart 2023 is het startdocument Wij West vastgesteld. Bewoners en partners hebben hierin vijf doelen benoemd:

1. De jeugd krijgt de kans om het beste uit zichzelf te halen.
2. Alle bewoners hebben bestaanszekerheid.
3. In Delft-West is het gezond, goed en veilig wonen.
4. Voor iedereen is er een plek om te wonen, te leren en te werken.
5. Vanuit vertrouwen trekken we samen op en kijken we naar elkaar om.

Deze vijf doelen zijn uitgewerkt in een gebiedsplan. Het gebiedsplan vormt de basis voor investeringen in het programma. Het gebiedsplan geeft duidelijkheid over waarom we moeten investeren in Delft-West en welke problemen we moeten aanpakken. Daarnaast is het een koersdocument waaraan we de komende twintig jaar toetsen of we op de goede weg zitten. In het gebiedsplan staan de doelen uitgewerkt, inclusief de streefwaarden die we over twintig jaar als collectief willen behalen.

In de tweede helft van 2024 wordt de uitvoeringsagenda Wij West opgeleverd. Hierin staan de maatregelen die alle partners in de Alliantie Wij West nemen om de doelen zoals gesteld in het gebiedsplan te behalen. In de uitvoeringsagenda de maatregelen voor de komende vier jaar.

De partners in Wij West werken, onder leiding van de Alliantieraad en het programmabureau, aan de uitvoeringsagenda Wij West. Daarin staan concrete maatregelen die gekoppeld zijn aan de doelen in het gebiedsplan voor de aankomende vier jaar. De maatregelen zijn bedacht in werkateliers met partners, bewoners en ondernemers.

Als gemeente geven we in deze begroting een impuls aan een pilot Maatschappelijke diensttijd, een pilot Bouwdepot en bijdrage circulaire economie. De voorstellen hiervoor zijn opgenomen en toegelicht in de betreffende beleidsprogramma's in de begroting. Op basis van het uitvoeringsprogramma Wij West volgt een afweging welke maatregelen gefinancierd kunnen worden via de gemeentelijke begroting, partners en geoormerkte rijksmiddelen. 

Financieel kader uitvoeringsprogramma

Om tot de juiste mix van maatregelen in het uitvoeringsprogramma te komen, hanteren we een aantal richtlijnen.

Investeren in gelijke kansen
Het scheppen van gelijke kansen voor alle bewoners in Delft vraagt meer investeren op die plekken waar dit nodig is. Dat gebeurt met extra middelen van het Rijk en met investeringen van alle partners (de 'plus'), door initiatieven aan te jagen met incidentele middelen en door bestaand budget in te zetten met meer focus op Delft-West.

De 'plus'
De vraagstukken in Delft-West vragen een stevige en langjarige aanpak. Om extra te investeren heeft de gemeente als partner een bedrag van € 10 miljoen beschikbaar gesteld. Een groot deel van deze financiële ruimte is al ingevuld met bijdragen aan het programma Langer en Weer Thuis, investeringen in schuldhulpverlening, cultuur en aanvragen cofinanciering Volkshuisvestingsfonds en Regiodeal. De overige middelen blijven gereserveerd voor aanvullende maatregelen (onder meer voor het nog op te leveren uitvoeringsprogramma en voor cofinanciering van de regiodeal).

Het Nationaal Programma Wij West krijgt daarnaast voor meerdere jaren geld van het Rijk, via verschillende uitkeringen (zie Financieel kader). Ook lopen er gesprekken tussen het programmabureau met andere partners dan de gemeente over een bijdrage aan het uitvoeringsprogramma 2024-2028.

Gericht investeren
Het Nationaal Programma Wij West is bedoeld om grote en structurele bewegingen in gang te zetten. Dat betekent dat we als gemeente scherper moeten kijken of we de juiste impact maken in Delft West. De buurten en wijken in Delft West vragen om een andere aanpak vanwege d problematiek in het gebied. Dat vraagt ook om samenwerking met andere partners en bewoners.

Innoveren vraagt ruimte en investeringen
Tegelijkertijd zullen veel van deze veranderingen voorafgegaan (moeten) worden door leren en ontdekken. Daar is geld voor nodig om experimenten en innovatie mogelijk te maken. Voor deze middelen geldt dat ze bedoeld zijn om grotere en structurele bewegingen te helpen in gang zetten, niet om ze permanent te financieren. Hiervoor is voor 2025 € 1,163 miljoen beschikbaar.

We zijn al begonnen

Met partners in Wij West steken we de handen uit de mouwen en beginnen meteen waar dat kan. Zo zijn op basis van gesprekken al meteen acties ingezet. Het gaat onder meer om een aanbod voor jeugdigen in de zomervakantie om ook de jeugdoverlast te verminderen, een campagne zwerfvuil in enkele buurten, een jeugdwerker voor de Papsouwselaan en het uitbrengen van wijkkranten voor en door bewoners. Bovendien komen partners regelmatig samen in het leefbaarheidsoverleg in alle drie de wijken. Er is gestart met investeringen in het initiatief van de Buurtfabriek en in Stichting Welbevinden. Daarmee ligt er een goede basis voor 2024 en verder.

Het financieel kader geeft een overzicht van de al beschikbare middelen voor de opgave Delft-West. De eerste tabel (exploitatie) geeft een overzicht van de regulier geraamde budgetten. In de tweede tabel staat het verloop van de besteding van de reservering van € 10 miljoen die is afgesproken in de Kadernota 2023. De aanvullende bestedingen in 2024 zijn al in de Kadernota 2024 verwerkt (15e begrotingswijziging). Nieuw (2025 en verder) zijn de voorstellen Maatschappelijke diensttijd, bouwdepot dakloze jongeren en circulaire economie. 

Het resterende nog niet bestemde saldo van de € 10 miljoen bedraagt ultimo 2025 circa € 2,5 miljoen. Verwachting is dat een deel hiervan nog bestemd wordt als cofinanciering voor de regiodeal.
De middelen van het Rijk (SPUK kansrijke wijken en Regiodeal) en de reservering van € 10 miljoen vanuit de gemeente zorgen tot en met 2026 voor een stevige bodem voor het uitvoeren van het Nationaal Programma Wij West in Delft. Na 2026 is de financiering vanuit het Rijk nog onzeker. Samen met achttien andere gemeenten zijn wij doorlopend in gesprek met het Rijk over integrale en structurele financiering. We ervaren de samenwerking met het Rijk als positief. Het Rijk is met een gebiedsadviseur en rijksvertegenwoordiger, net als in alle andere gebieden, ook vertegenwoordigd in de Alliantieraad en neemt actief deel aan de alliantie Wij West. 

Het Rijk draagt bij aan het gebiedsprogramma door middel van specifieke uitkeringen (SPUK’s) en fondsen. Sommige subsidies zijn geoormerkt voor de nationale gebieden. Bij andere subsidiemogelijkheden geldt voor Wij West ofwel een lichtere aanvraag of een lagere drempel om budget aan te vragen.

5e tranche Woningbouwimpuls: Met de toegezegde rijksmiddelen voor Woningbouwimpuls (WBI) kan de gemeente een impuls geven aan woningbouwprojecten. Voor Delft-West betreft het vier projecten: Kop van de Buitenhof, de Reiger, Van Hasseltlaan en Gillis-Delfia. De bijdrage van het Rijk voor Delft-West is gekoppeld aan zo'n 1.860 nieuwbouwwoningen. 

Versnellingsgelden: Door de financiële bijdrage van het Rijk kunnen de ontsluiting en bereikbaarheid van met name de Kop van de Buitenhof mogelijk worden gemaakt. Het gaat om een scala aan maatregelen, zoals onder meer aanpassing van wegen, mobiliteitshubs en aanleg van fietsverbindingen.

Preventie met Gezag: De gemeente Delft, politie en justitie hebben middelen ontvangen om jeugdcriminaliteit tegen te gaan. Dit bedrag is bedoeld voor preventie (voorkomen dat jongeren zich op het criminele pad begeven) en voor gezag (criminele carrières in de kiem smoren). 

Rijke schooldag: Kinderen en jongeren ontwikkelen zich thuis, op school en in hun buurt. Het grootste deel van de ontwikkeling vindt buiten school(tijd) plaats. Bijvoorbeeld tijdens het voorlezen door gezinsleden, samen het huiswerk maken, de voetbaltraining of het bijbaantje. Kinderen en jongeren kunnen hun talenten het beste ontdekken en ontwikkelen in een omgeving die ze daarvoor de kans geeft. In Delft werken onderwijspartijen, TU Delft, sportverenigingen en cultuurinstellingen zoals de bibliotheek samen aan een buitenschools aanbod op en rondom school. Bij een paar scholen is al gestart met een pilot. Onderwijspartijen doen de aanvraag voor de subsidie.

Kansrijke wijk: De ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben geld beschikbaar gesteld voor de SPUK Kansrijke wijk aan de twintig gebieden van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). Dit voor de preventie van armoede en schulden, veerkracht en weerbaarheid, re-integratie, school en omgeving en de ontwikkeling van het jonge kind. De activiteiten gelinkt aan deze subsidie zijn al gestart.

Volkshuisvestingfonds: In Voorhof hebben sommige VVE's van een aantal flats onvoldoende financiele slagkracht  om de flats te verduurzamen.  Met de middelen van het volkshuisvestingsfonds geven we een financiële impuls om een aantal flats versneld te verduurzamen. Het betreft flats waar inwoners met een lager inkomen wonen. 

Regiodeal: Met de regiodeal starten we in 2025 met het uitvoeren van zes initiatieven voor Delft-West. Het overgrote deel van 2024 is nodig om de deal volledig rond te maken met het Rijk. De initiatieven starten in 2025. Met de Regio Deal Delft-West willen we de verbinding tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt verbeteren. Dit doen we samen met bewoners en ondernemers. Door een passender aanbod aan onderwijs boren we de talenten in de stad aan. We werken eraan dat jongeren hun school afronden met een diploma. En vaker alles uit hun school- en werkcarrière kunnen halen. 

Aanpak en vervolgaanpak energiearmoede: Met de middelen van het Rijk voor energiearmoede heeft Delft energiehulp opgestart. Energiehulp helpt op korte termijn het energieverbruik te verlagen door middel van energieadvies en kleine tot middelgrote energiebesparende maatregelen. 

We staan aan het begin van de meerjarige ontwikkeling van het Innovatiedistrict Delft (IDD). In Delft hebben we een unieke concentratie van kennis, technologie, talent en ondernemerschap. Deze mix is vooral zichtbaar in Delft-Zuidoost. Daar is dankzij de aanwezigheid van de TU Delft een sterk ecosysteem van kennis en innovatie, van bedenken en maken. Tegelijkertijd zien we dat inwoners van de stad nog te weinig voordeel hebben van deze innovaties, dat de groei van banen in Delft achterblijft en dat er weinig betaalbare bedrijfsruimte is. Daarom ontwikkelen we Delft-Zuidoost tot een innovatiedistrict, met werkgelegenheid, wonen, onderwijs op alle niveaus. Een aantrekkelijk gebied om te werken, wonen, ontmoeten, leren en ondernemen.

In Delft-Zuidoost gaat de komende jaren veel veranderen. Vanuit het programma Schieoevers wordt Schieoevers-Noord getransformeerd tot een gemengd werk-woongebied met meer ruimte voor de innovatieve maakindustrie. In Schieoevers-Zuid liggen kansen om dit bedrijventerrein veel beter te benutten. De TU Delft Campus ontwikkelt zich verder met meer voorzieningen, bedrijven, onderwijsinstellingen en woningen.

De ontwikkeling van een gebied tot een innovatiedistrict gaat niet vanzelf. Het is de uitdaging om de aanwezige kennis, innovatie en ondernemerschap beter ten goede te laten komen voor de inwoners van Delft, de regio en de rest van Nederland. Tegelijkertijd dwingt de schaarse ruimte ons ook om keuzes te maken. Hiervoor is samenwerking tussen betrokken partijen essentieel.

In 2023 zijn vijf partijen een samenwerkingsverband gestart om de ontwikkeling van Delft-Zuidoost tot Innovatiedistrict Delft te versnellen. Dit zijn TU Delft, bedrijvenkring Schieoevers, Metropoolregio Rotterdam Den Haag, provincie Zuid-Holland en de gemeente Delft. Het gaat om een langjarige samenwerking. 

Komend jaar staat in het teken van het versterken van de zichtbaarheid en de positie van het innovatiedistrict en het verbinden van verschillende (regionale) netwerken en (onderwijs)organisaties met het innovatie-ecosysteem. Daarnaast is de inzet op het uitvoeren van concrete projecten, zoals het opstellen van een overkoepelende ruimtelijke visie en het uitwerken van de ambitie voor een circulair Innovatiedistrict Delft. Het voorgaande maakt onder andere mogelijk om op korte termijn ingrepen te doen voor het beter benutten van de schaarse ruimte. Daarnaast zetten we in op het aantrekkelijker maken van de Kruithuiswegzone als verbindingszone tussen station Delft Campus en de campus van de TU Delft door op korte termijn ingrepen uit te voeren.

Voor de ontwikkeling van het Innovatiedistrict Delft zijn ambities en projecten geformuleerd op drie hoofddoelen:

1. Economisch: We zetten in op meer ruimte voor innovatieve bedrijvigheid en we zorgen daarbij voor meer werkgelegenheid op alle niveaus. We gaan de keten van innovatie versterken: onderzoek en prototyping op de campus, innovatieve productie/maakbedrijven op Schieoevers.
2. Ruimtelijk: We gaan slim om met de beschikbare ruimte. Dat doen we door het zorgvuldig mengen van functies. Ook gaan we het gebied beter verbinden. We werken aan nieuwe oost/west-verbindingen met veel aandacht voor groen, wandelen en fietsen. We ontwikkelen het stationsgebied rond Delft Campus. We gaan werken aan de kwaliteit van de openbare ruimte en de verduurzaming van het gebied. Daarmee dragen we ook bij aan de opgave voor de energietransitie, klimaatadaptatie en circulariteit.
3. Sociaal: We maken van het gebied een plek die met het aanbod aansluit bij de behoeftes van alle Delftenaren. We creëren meer verbindingen tussen de onderwijsinstellingen onderling en tussen onderwijs en bedrijfsleven. Ook maken we meer plekken die ontmoeting stimuleren, zowel in de openbare ruimte als in de gebouwen. En we gaan bestaande plekken hiervoor beter benutten. 

Om het innovatiedistrict Delft te ontwikkelen, moeten we investeren. Voor deze ontwikkeling is in de Kadernota 2023 € 8 miljoen gereserveerd om in de komende jaren de eerste stappen te kunnen zetten om het innovatiedistrict economisch, ruimtelijk en sociaal verder te ontwikkelen. Dit is slechts een deel van de middelen die nodig zijn om onze doelen te bereiken. Ook onze partners dragen financieel bij.

De gemeentelijke middelen kunnen ook als cofinanciering worden ingezet voor andere bijdragen (bijvoorbeeld van het Rijk). We trekken hierbij samen op met partners voor het indienen van aanvragen.

De eerste tabel geeft een overzicht van de incidentele reguliere budgetten. In de tweede tabel staat het verloop van de besteding van de reservering van € 8 miljoen die is afgesproken in de Kadernota 2023. De aanvullende bestedingen of herfaseringen in 2024 zijn al in de Kadernota 2024 verwerkt (15e begrotingswijziging). Nieuw (2025 en verder) zijn de voorstellen Uitvoeringsbudget verbindingszone Kruithuisweg, kwalitatief openbare ruimte en uitvoeringsbudget ontwikkelagenda Visie en Strategie. Het is de bedoeling om hier flexibel en adaptief mee om te gaan. Het programma voor het Innovatiedistrict Delft maken we immers samen met onze partners en met partijen in de stad.

Om het innovatiedistrict te ontwikkelen, pakken we verschillende concrete projecten op. Een deel van deze projecten is onderdeel van de samenwerking met vijf partijen en een deel wordt uitgevoerd onder de vlag van het programma Schieoevers. De vijf partijen die samenwerken aan het Innovatiedistrict Delft hebben in april 2023 een uitvoerplan 2023-2024 vastgesteld en een samenwerkingsovereenkomst ondertekend met een initiële looptijd van een jaar. De partners hebben de samenwerking nu meerjarig verlengd. Voor de meerjarige verlenging van de samenwerking zijn een jaarplan en meerjarenperspectief opgesteld; deze wordt jaarlijks geactualiseerd.

In deze programmabegroting is uitvoeringsbudget geraamd voor de jaren 2025-2028. Deze middelen zijn voor de gemeentelijke inzet (projectmanagement, beleidsadvies, communicatie) voor de uitvoering van Innovatiedistrict Delft.

De verwachting is dat de kosten in het eerste uitvoeringsjaar beperkt zijn. Voor veel projecten geldt dat eerst verder onderzoek nodig is of dat een visie of strategie wordt opgesteld. Deze onderzoeken en visies leiden vervolgens tot voorstellen voor concrete maatregelen die na 2024 investeringen vragen. Een voorbeeld is de aanleg van fietspaden of het realiseren van meer bedrijfsruimte in het gebied.

Een deel van de reservering van € 8 miljoen wordt in 2025 ingezet voor uitvoering van de volgende projecten:

• Programmakosten IDD (samenwerking): Een gezamenlijke werkorganisatie en een uitvoeringsbudget zijn randvoorwaardelijk om het Innovatiedistrict Delft stevig neer te zetten. Alle partners dragen hier naar draagkracht aan bij met middelen en capaciteit. De inzet is om komende jaren meer partners aan te laten sluiten. Naast het uitvoeren van concrete projecten worden gezamenlijke profilering en het voeren van een gezamenlijke lobby (onder meer voor externe financiering) een kerntaak van deze werkorganisatie.
• Visie en strategie: We zetten in op de realisatie van een overkoepelende gebiedsvisie met de samenwerkende partijen. De gebiedsvisie vormt een nadere uitwerking van de ambities van de gemeente en de gezamenlijke partners. Drie concrete deeluitwerkingen met een kortere horizon maken onderdeel uit van de overkoepelende visie. Dit zijn de deelgebieden Schieoevers-Zuid, Vulcanusweg en de Rotterdamseweg. De genoemde deelgebieden zijn belangrijke schakels in en buiten het Innovatiedistrict Delft. We werken daarom gelijktijdig met de overkoepelende visie aan concretere uitwerkingen voor deze gebieden. Er zijn middelen gereserveerd voor de uitvoeringskracht die nodig is voor het uitvoeren van de gebiedsvisie.
• Verbindingszone Kruithuisweg: De Kruithuiswegzone is een belangrijke verbindingszone tussen station Delft Campus en TU Delft Campus. In 2025 zijn we aan de slag met het verbeteren en aantrekkelijker maken van de openbare ruimte van deze verbindingszone. We bevorderen een hoger beheerniveau, maken loop- en fietsroutes aantrekkelijker en aangenamer en zetten in op een heldere bewegwijzering. Ook worden placemaking en positioneringsactiviteiten voor het Innovatiedistrict Delft georganiseerd rondom de Kruithuiswegzone en station Delft Campus. 
• Circulair Innovatiedistrict Delft: Eén van de ambities binnen het innovatiedistrict is dat Delft het eerste circulaire innovatiedistrict van Nederland realiseert, zonder afval en met hergebruik van grondstoffen en producten. We zijn in 2025 aan de slag om deze ambitie uit te werken tot een visie voor een circulair IDD. De ambitie voor een circulair innovatiedistrict wordt vervolgens verankerd in de overkoepelende gebiedsvisie.
• Smart Makers Delft: Met Smart Makers Delft zetten we in op een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt in Delft en de regio. Hiervoor ontwikkelen de initiatiefnemers (ROC Mondriaan, Lucas Onderwijs en gemeente Delft) gezamenlijk een duurzaam netwerk tussen primair, voortgezet en hoger onderwijs in Delft. De focus ligt op techniek, technologie en ICT waarmee jongeren in Delft-West en andere delen van de stad kennis maken met techniek, hun talenten ontwikkelen en toewerken naar een baan die het toekomstperspectief vergroot. Binnen het innovatiedistrict creëren we fysieke werk- en maakplekken. Hiermee geven we invulling aan collectief ondernemerschap van lokale ondernemers, alle onderwijslagen en de gemeente, en leggen we verbinding met vraagstukken die voortkomen uit de opgaven Delft-West en Innovatiedistrict Delft.
• Planet B.io: De Biotech Campus ligt niet in het innovatiedistrict, maar heeft wel sterke raakvlakken hiermee. De plannen voor de groei van de campus bieden kansen voor onderwijs en werkgelegenheid voor zowel praktisch als academisch geschoolden en er zijn nauwe contacten met de TU Delft Campus. We continueren de gemeentelijke bijdrage aan Planet B.io. Daarmee houden we gemeentelijke sturing op de ontwikkeling van de locatie, tonen we commitment aan de andere partners en maken we de verdere groei van de Biotech Campus Delft mogelijk tot de internationale hotspot op het gebied van biotechnologie. Hier zit een grote potentiële groei van werkgelegenheid voor zowel praktisch opgeleide vakspecialisten als wetenschappelijk opgeleiden. Dit is essentieel voor het Delftse ecosysteem van kennis en innovatie.

In Delft werken inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties samen aan een schone toekomst, voor onszelf én voor toekomstige generaties. We stappen over op duurzame manieren van verwarmen en wekken op steeds meer plekken schone energie op. Zo werken we aan de ambitie dat Delft in 2050 klimaatneutraal is. Om dit te bereiken, vragen we iedereen die kan om hieraan bij te dragen. En we zetten ons ervoor in dat iedereen mee kan doen in de overstap naar duurzame energie. 

In de Routekaart Delft Klimaatneutraal 2050 zijn hiervoor de doelstellingen, mijlpalen en transitiepaden vastgesteld. Deze worden in 2025 uitgewerkt tot een uitvoeringsprogramma van vier jaar, inclusief een jaarlijkse monitor. 

Transitiepad Wonen
Delft heeft een aanpak staan om inwoners te ondersteunen en ontzorgen bij het verduurzamen van hun woning. Dit doen we met het Energieloket, energiecoaches en energiehulpen. Hier voegen we energie-ambassadeurs aan toe, waarbij de focus ligt op isoleren. Zo brengen we snelheid in energiebesparen en het verlagen van de energierekening. Met de woningcorporaties intensiveren we de samenwerking op verduurzaming; zij isoleren hun woningvoorraad naar energielabel D uiterlijk in 2028. 
De overgang van gas naar hernieuwbare warmte gaat buurt voor buurt in een participatieve aanpak: het warmte-uitvoeringsplan. In het uitvoeringsplan wordt tegelijkertijd gewerkt aan fysieke opgaven – welke impuls kan de buitenruimte in die buurt gebruiken – en sociale opgaven in de buurt. We maken waar mogelijk de verbinding met de vervanging van het riool met haar herinrichting van de buitenruimte, en de opgave Delft-West met haar focus op leefbaarheid en veiligheid. Het proces heeft participatie als basis en de leefwereld van de bewoner staat centraal. Meedoen aan deze participatie is laagdrempelig. De gemeente is aanwezig in de buurt èn online. We ondersteunen initiatieven van inwoners: we gaan verbeteringen aanbrengen die de buurt zelf aandraagt en deels zelf uitvoert. Zo worden met name kwetsbare buurten integraal verduurzaamd. 

Transitiepad Industrie & commerciële dienstverlening
Om de industrie en commerciële dienstverlening te verduurzamen, volgt de gemeente het landelijke beleid. Bedrijven hebben wettelijk de verplichting om energiebesparende maatregelen te nemen en aan de overheid te laten zien hoe zij dat (gaan) doen. Delft brengt die verplichting actief onder hun aandacht en speelt een activerende rol met de communicatiecampagne ‘Delft Doet Duurzaam’, die we samen met partners in de stad invulling geven. Daarnaast voert de gemeente dialoog met industriële partijen in de stad. Steeds meer ondernemers pakken de uitdaging om te verduurzamen op, bijvoorbeeld in het Innovatiedistrict Delft. We ondersteunen initiatieven die bedrijven ontplooien. Zo werken Bedrijvenkring Schieoevers en gemeente sinds 2016 aan de integrale verduurzaming van het bedrijventerrein. En we stimuleren samen met de Rabobank het midden- en kleinbedrijf door het aanbieden van gratis energie-advies voor alle Delftse bedrijven. Kennisuitwisseling faciliteren we in het bedrijvennetwerk Delft Energieneutraal 2050. 

Transitiepad Publieke dienstverlening
Onder de publieke dienstverlening vallen alle organisaties met een maatschappelijke functie, zoals overheidsgebouwen, onderwijs, gezondheids- en welzijnszorg, cultuur, sport en recreatie. Faciliteren en subsidiëren van het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed wordt al vormgegeven door de provincie en het Rijk. Wij zijn gestart met de aanpak van de gemeentelijke kantoren: het gemeentelijk vastgoed wordt stapsgewijs verduurzaamd richting klimaatneutraal in 2050. Voor het basis- en voortgezet onderwijs maakt verduurzaming onderdeel uit van het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs. Voor sportverenigingen werken we aan een Strategie Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed Derden. Voor eigenaren van overige gebouwen zetten we in op informatievoorziening. En de overgang naar schone warmte verloopt in buurten via warmte-uitvoeringsplannen; hier maakt publieke dienstverlening onderdeel van uit. 

Transitiepad Mobiliteit
De mobiliteitstransitie vindt haar basis in het Mobiliteitsprogramma Delft 2040, in samenhang met het Schone Lucht Akkoord en het Programma Duurzame Mobiliteit van de MRDH. We geven prioriteit aan schone en actieve vormen van verplaatsen. Deelmobiliteit en duurzaam zoneren dragen hieraan bij, net als de voetganger op één, Ruimte in de Binnenstad en fietsparkeren. 

Transitiepad Energie infrastructuur
Er zullen de komende jaren flinke aanpassingen in het energiesysteem plaatsvinden. Het Rijk, de provincie en de gemeente pakken elk op hun niveau de regie om het energiesysteem te programmeren, ruimtelijk in te passen en projecten te coördineren. De prioriteiten voor Delft zijn de aanleg van het warmtenet in Voorhof en Buitenhof, de aanleg van de bovengrondse voorzieningen voor de geothermiebron en het versterken van het elektriciteitsnet door Stedin om krapte op het net zoveel mogelijk te beperken. 

In het programma Duurzame Stad staat een verdere toelichting op de transitiepaden Wonen, Industrie & commerciële dienstverlening, Publieke dienstverlening en Energie infrastructuur. In het programma Bereikbare stad staat de toelichting op de mobiliteitstransitie. 

Het financieel kader geeft een overzicht van de beschikbare middelen voor de opgave Energietransitie. In de tweede tabel staan de dekkingsmiddelen die zijn gereserveerd in bestemmingsreserves voor de energietransitie.

Dekking van de budgetten komt vanuit meerdere stromen:

• Het Rijk financiert gemeenten meerjarig voor uitvoering van het Klimaatakkoord. Deze regeling betreft de specifieke uitkering Capaciteit Decentrale Overheden Klimaat- en Energiebeleid (CDOKE) en is bestemd voor personele en materiële kosten.
• Projecten op isoleren en energiearmoede worden deels gedekt vanuit een rijksregeling (zogeheten SPUK) op deze thema’s. 
• Gemeente Delft draagt financieel bij aan de aanleg van het Open Warmtenet vanuit Fonds Delft 2040. De tweede subsidietranche staat begroot in 2025. Deze subsidie heeft een revolverend karakter. Dit betekent dat we initiatieven ondersteunen, maar ook afspraken maken over het terugbetalen en/of niet uitbetalen als het niet nodig is van (een deel van) de bijdrage. 
• In de reserve Energie in de wijken staan middelen (€ 5,5 miljoen) vanuit de motie 'Energie in de wijken'. Deze zullen bijdragen aan verduurzamen door inwoners van kwetsbare wijken door hen te ontzorgen, te helpen en, waar nodig, te subsidiëren. In 2025 wordt de integrale benadering van de warmteuitvoeringsplannen vormgegeven door activiteiten van Klimaatmaat in Voorhof en Buitenhof te ondersteunen vanuit deze reserve. 
• In de reserve Beleid en Uitvoering is € 2 miljoen gereserveerd voor het warmtenet. In 2024 start de aanleg van een warmtenet in Voorhof en Buitenhof, gevoed door duurzame warmte vanuit Geothermie Delft. In eerste instantie sluiten hier woningen van de woningcorporaties op aan. In de tweede fase van het project kunnen particulieren, verenigingen van eigenaren (VvE's), bedrijven en maatschappelijk vastgoed aansluiten. Aanleg van een warmtenet betaalt zich nog niet terug. Hier ligt een rol voor de overheid. De eenmalige aansluitkosten behoeven subsidie vanuit het Rijk. Daarnaast zijn voor het aansluiten van particulieren en VvE’s aanpassingen nodig in de woning. En om volledig van het gas af te gaan, moet het gasfornuis worden vervangen door een elektrische kookplaat, wat ook om nieuwe pannen vraagt. Voor deze maatregelen zullen subsidies worden opgezet. Dit zal komende jaren snelheid brengen in de uitrol van het warmtenet fase 2. 
• In de reserve Beleid en Uitvoering zijn middelen (€ 7,5 miljoen) gereserveerd voor het isolatieplan. Voor een deel (€ 5,5 miljoen) gebruiken wij deze middelen als co-financiering voor aanvragen van extra rijksmiddelen. Door twee aanvragen in het kader van Volkshuisvestingsfonds kunnen wij VvE’s (487 woningen in Delft-West) ondersteunen bij het isoleren. Met behulp van € 2,9 miljoen cofinanciering (waarvan € 0,25 miljoen ten laste van Delft-West) is € 6,6 miljoen rijksubsidie binnengehaald. 
• De kosten die de gemeente maakt voor de aanleg van infrastructuur door derden, verhaalt de gemeente op de aanleggende partij. We ontvangen daarom naar verwachting in 2026 een vergoeding voor de aanleg van een hulpwarmtecentrale.

Het budget voor de energietransitie wordt voor een wezenlijk gedekt uit de specifieke uitkering CDOKE. In 2025 is dit € 1,764 miljoen. Vanaf 2026 zijn de uitvoeringskosten geraamd op basis van de richtlijn Klimaat- en energiemiddelen van de provincie Zuid-Holland. Door middel van een stelpost voor de voortzetting van de SPUK CDOKE is dekking beschikbaar voor de uitvoeringskosten vanaf 2026.

Dekking komt meerjarig vanuit het Rijk, dat gemeenten financiert voor uitvoering van het Klimaatakkoord. Daarnaast worden projecten op isoleren en energiearmoede deels gedekt vanuit rijksregelingen op deze thema’s. De gemeente probeert optimaal gebruik te maken van deze regelingen. Daardoor komt het voor dat gedurende een jaar extra middelen beschikbaar komen.

De gemeente voert de regie over de energietransitie en maakt hiervoor in 2025 onder meer de volgende kosten:

• Interne en ingehuurde capaciteit: € 2,0 miljoen
• Advies voor inwoners zoals Energieloket, energiecoaches, energiehulpen en wijkambassadeurs: € 1,4 miljoen
• Subsidies voor onder meer collectieve isoleeracties: € 0,6 miljoen
• Subsidie NetVerder: € 0,8 miljoen