3 Duurzame stad

Algemeen

Terug naar navigatie - 3 Duurzame stad - Algemeen

Voor het leefbaar houden van de stad zijn alle duurzaamheidsthema’s van groot belang. Wij willen in 2050 klimaatneutraal en klimaatbestendig zijn. Dit geldt voor alle onderdelen die hieronder vallen: de energietransitie, circulaire economie, klimaatadaptatie en thema’s als water, natuur, biodiversiteit, schone lucht, geluid en bodemkwaliteit. De ambities zijn hoog. We zullen ook deze begrotingsperiode concrete stappen zetten die de eerder ingeslagen koers volgen.

Voor de komende jaren liggen alle kansen bij de drie opgaven, in het bijzonder de energietransitie (zie hoofdstuk Focus op drie opgaven). Daarnaast draagt dit programma Duurzame stad bij aan de bestuurlijke accenten 'een gezonde en veilige stad' en, uiteraard, 'een duurzame stad'.

Klimaatverandering en de energietransitie leidt tot onzekerheid onder bewoners. Want: kan ik het verduurzamen van mijn huis wel betalen, en welke maatregelen moet ik nemen? Gaat de rekening voor gas en elektriciteit verder omhoog? En zijn we in de toekomst wel verzekerd van genoeg energie? We merken dat we te maken krijgen met hogere temperaturen en heftiger regenbuien. Om de stad leefbaar te houden, moeten we maatregelen nemen. We zetten in de komende jaren concrete stappen om de stad prettig en gezond leefbaar te houden en onze energie en warmte duurzaam en betaalbaar te maken. Wij vinden het belangrijk dat iedereen mee kan in de verschillende transities waar we voor staan. En wij nodigen Delftenaren uit om ook zelf maatregelen te nemen voor een duurzame toekomst, en waar nodig ondersteunen en stimuleren wij die.

Relevante beleidskaders
•    Klimaatadaptiestrategie Delft 2019
•    Beleidsregel Klimaatadaptie voor nieuwbouw en renovaties
•    Visie Groen en biodiversiteit
•    Kader natuur inclusief bouwen en ontwikkelen 
•    Strategische Samenwerking Agenda Water
•    Uitvoeringsprogramma Schone Lucht Akkoord 2021
•    Op weg naar Circulair Delft in 2050
•    Routekaart Delft Klimaatneutraal 2050
•    Warmteplan Delft 2021
•    Plan van Aanpak Warmte uitvoeringsplannen
•    Regionale Energie Strategie 1.0
•    Stadsanalyse zachte factoren
•    Isolatieplan Delft 2023

Onder dit programma vallen de volgende onderwerpen:
milieubeheer/milieuadvisering, klimaatadaptatie, water, groen, biodiversiteit, geluid, bodem, luchtkwaliteit, natuur- en milieueducatie, circulaire economie, Omgevingsdienst Haaglanden, energietransitie.

3.1 Wat willen we bereiken

Overzicht beleidsindicatoren

Terug naar navigatie - 3.1 Wat willen we bereiken - Overzicht beleidsindicatoren
Duurzame stad Stand:  Streven: PB 2026 Streven in 2050  
CO2-uitstoot in kiloton -53% -51% -100%
% Delftenaren die naar eigen zeggen
duurzaam bezig zijn
57% 67% 100%

Deze indicatoren in de programmabegroting beslaan één jaar, terwijl de Staat van Delft (https://delft.notubiz.nl/document/14193854/1) een breder perspectief biedt door trends en ontwikkelingen op basis van deze indicatoren te analyseren. De gemeenteraad ontvangt de Staat van Delft eens per twee jaar.

Algemeen

Terug naar navigatie - 3.1 Wat willen we bereiken - Algemeen

Wij willen een stad die op termijn klimaatneutraal, circulair, klimaatbestendig, gezond, groen en biodivers is. Dit zijn ambities die langere tijd om aandacht vragen. Klimaatverandering gaan we tegen bij de bron: we beperken de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) zo snel mogelijk. We gaan de gebouwde omgeving energiezuiniger maken. We richten de stad in op extremer weer, langere perioden van droogte en heftiger buien. We vergroenen en versterken de biodiversiteit. We verbeteren de luchtkwaliteit en verminderen geluidsoverlast. We gaan materialen hergebruiken en we gebruiken grondstoffen zo lang als mogelijk.

Onze doelen (zie programma Bereikbare stad voor duurzame mobiliteit en duurzaam zoneren):

  • 60% CO2-reductie in 2030 en klimaatneutraal in 2050.
  • 10.000 woningen geïsoleerd van energielabel D, E, F en G naar energielabel A, B of C in 2030.
  • 13 buurten zijn in 2030 gestart met een warmte-uitvoeringsplan.
  • 40% van het geschikte dakoppervlak is in 2030 in gebruik voor zonnepanelen in 2030; dit is 100% in 2050.
  • 100% circulair in 2050.
  • Een klimaatbestendige stad in 2050.

Toelichting op de beleidsindicatoren

Terug naar navigatie - 3.1 Wat willen we bereiken - Toelichting op de beleidsindicatoren

CO2 -uitstoot in kiloton
Dit betreft de totale CO2-emissies in kiloton CO2 per jaar van de sectoren 'verkeer en vervoer', 'zakelijk' en 'particulier'. Dit totaal wordt vergeleken met de CO2-uitstoot in 1990. Bron: klimaatmonitor. De visie van Delft is om klimaatneutraal te zijn in 2050: er wordt dan geen CO2 meer uitgestoten. Landelijk is het tussendoel in 2030 gesteld op 55% reductie ten opzicht van 1990, waarbij beleid zich richt op 60%. De CO2-uitstoot in 1990 was 823 kiloton en in 2022 was dit 439 kiloton, een reductie van 47%. Overigens wordt uitstoot van CO2 gerapporteerd met een jaar vertraging door de complexe achterliggende data.

% Delftenaren die naar eigen zeggen duurzaam bezig zijn
De Omnibusenquête brengt tweejaarlijks in beeld op welke manieren Delftenaren bezig zijn met duurzaamheid. In 2023 gaf 57% van de inwoners aan ‘vaak’ of ‘altijd’ met de verschillende duurzame elementen bezig te zijn. De ambitie om dit percentage eind 2025 te verhogen, past bij de hoge inzet op verduurzamen.  In 2026 zal dus geen monitoring plaatsvinden van deze indicator en houden we het streefcijfer gelijk aan dat van 2025.

3.2 Wat gaan we ervoor doen

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - 3.2 Wat gaan we ervoor doen - Doelstellingen

Klimaatadaptie, groen/natuur en water

Terug naar navigatie - 3.2 Wat gaan we ervoor doen - Doelstellingen - Klimaatadaptie, groen/natuur en water

Klimaatadaptatie, groen, biodiversiteit en water
Vanuit de opgaven klimaatadaptatie, groen, biodiversiteit en water richten wij ons op drie sporen: de openbare ruimte, de gebiedsontwikkelingen en privégronden.
In de openbare ruimte combineren wij deze opgaven zoveel mogelijk met de beheeropgave van onder andere de rioleringsvervanging en de mobiliteitsagenda. Hiervoor zetten we in op de 'van gevel-tot-gevel-aanpak' en aanpak van 100 plekken (zie Schone en veilige stad) voor het vergroenen van overbodige verharding om meer water te kunnen vasthouden, hittestress tegen te gaan en specifieke maatregelen voor het bevorderen van de flora en fauna en natuurbeleving in de stad. Daarnaast faciliteren en ondersteunen we initiatieven uit de stad om te vergroenen en de biodiversiteit te vergroten zoals dit is opgenomen in de uitvoeringsagenda’s klimaatadaptatie, groen & biodiversiteit en water. 

Voor de gebiedsontwikkelingen, renovatie en nieuwbouw hanteren we de beleidsregels klimaatadaptatie en natuurinclusief bouwen waardoor nieuwbouwontwikkelingen voldoen aan de huidige richtlijnen voor klimaatadaptief bouwen en biodiversiteit. Bij het verduurzamen van woningen in de wijken Buitenhof en Voorhof wordt nader uitvoering gegeven aan het Soortmanagementplan (SMP) en wordt een SMP opgesteld voor de wijken Tanthof en Wippolder. Net als in 2025 worden op buurtniveau kansenkaarten natuur opgesteld en geven we invulling aan de Basis Kwaliteit Natuur (BKN).  Monitoring van BKN wordt in lijn met landelijke aanpak uitgewerkt. 

Het vasthouden van water en het vergroenen van bedrijfs- en particuliere terreinen en gebouwen bij de privé-eigendommen vraagt om extra aandacht. Om mensen te verleiden en te helpen bij het klimaatadaptief, groen en biodivers maken van hun tuinen zetten we de samenwerking met onder meer de Klimaatmaat van duurzaamheidscentrum De Papaver voort. Ook blijft inzet met andere partijen op het gebied van onder meer vergroenen van buurten en moestuinen waarbij een koppeling wordt gelegd met subsidiemogelijkheden voor onder meer bijen- of andere natuurprojecten. Daarnaast ondersteunen we de vergroening van bedrijven op Schieoevers (Innovatiedistrict Delft) vanuit Werklandschappen van de toekomst. Dit alles draagt bij aan een toekomstbestendige stad voor mens, plant en dier. 

Met het Hoogheemraadschap van Delfland werken we samen aan de uitvoeringsagenda bij de in 2023 overeengekomen Strategische Samenwerking Agenda Water. Hierin werken we onder meer aan het beperken van overlast door zware regenbuien, het vasthouden van water in drogere perioden, efficiënte beheerafspraken, verbetering van de waterkwaliteit door onder meer ecologisch baggeren en natuurlijk het zwemwater in de Grote Plas van de Delftse Hout.  

Samen met het Hoogheemraadschap onderzoeken we de effectiviteit op langere termijn van de kantelkeringen in het oostelijk deel van de  binnenstad van Delft. We onderzoeken welke vervolgstappen nodig zijn voor de mogelijke vervanging van het systeem.  
De blauwalgproblematiek in de Grote Plas blijft een zorg doordat de zomers steeds warmer en droger worden. We blijven inzetten op het toepassen van verbeteringen en blijven nieuwe maatregelen onderzoeken. 

Delftse Hout / Buytenhout / Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland
Voor de doorontwikkeling van het regiopark Buytenhout willen we, samen met de gemeenten Zoetermeer en Pijnacker-Nootdorp en Staatsbosbeheer,  Buytenhout als geheel nog beter op de kaart zetten. De gebieden in Buytenhout worden nog beter op de kaart gezet door het versterken van de identiteit en bekendheid ervan via social media. Daarnaast wordt gezamenlijk een monitoringssystematiek opgezet voor biodiversiteit. Voor de entree van de Delftse Hout bij de Korftlaan wordt een verkenning uitgevoerd waarvoor middelen zijn gereserveerd.
Binnen het Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland nemen we actief deel aan de Landschapstafel. We werken mee aan het gezamenlijk uitvoeringsprogramma waarbij we invulling geven aan de hoofddoelstelling voor het versterken van het gebied als groenblauwe oase met natuur, landbouw en recreatie. We werken plannen uit voor het versterken van de toegangsroutes naar Midden-Delfland en het implementeren van de recreatievisie die is opgesteld. Ook onderzoeken we de mogelijkheden voor een goede inpassing van viersporigheid tussen Delft en Schiedam, als onderdeel van de MIRT-verkenning (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) Oude Lijn, al dan niet in NOVEX-verband.

Het beheer van de natuur- en recreatiegebieden Midden-Delfland is belegd in de Coöperatief Beheer Groengebieden Midden-Delfland (CBG), in samenwerking met Staatsbosbeheer.  Dit jaar wordt de samenwerking binnen de CBG en SBB geëvalueerd.  Vanuit het Groenfonds – een compensatiefonds vanuit ruimtelijke ontwikkelingen in Delft, Midden-Delfland, Den Haag en Maassluis – wordt de lijn vanuit twee sporen gehandhaafd. Spoor 1 gaat over vergoedingen voor groenblauwe diensten. Spoor 2 betreft de relatie stad-land; hier wordt nader invulling aan gegeven door in te zetten op het versterken van het leefgebied voor bijen. 

NME, Participatie en groene samenwerking
We zetten de samenwerking voort tussen gemeente en de natuur- en milieuverenigingen (onder andere via platform Groen). Met deze verenigingen vindt periodiek overleg plaats over onder andere beheer, inrichting, wensen en ontwikkelingen inclusief monitoring.

Duurzaamheidscentrum De Papaver voert voor ons de activiteiten voor natuur- en milieueducatie uit. Ook voert de Papaver de Klimaatmaat uit, een initiatief dat bewoners helpt hun buitenruimte klimaatbestendig en groener te maken. Wij ondersteunen de Papaver de komende tijd bij het onderzoek naar hun toekomstplannen (zie programma Samenleving, onderwijs en cultuur).  

De Papaver zal starten met de renovatie en vergroting van de gebruiksmogelijkheden van het gebouw aan de Korftlaan. Aangezien De Papaver een non-profit organisatie is en de inkomsten te beperkt zijn om de beoogde renovatie te bekostigen, is de renovatie alleen mogelijk met financiële steun vanuit derden, waaronder de gemeente en sponsoren. De Papaver wil de beoogde renovatie in twee fasen uitvoeren. In de eerste fase worden de meest noodzakelijke werkzaamheden en daaraan gekoppelde duurzaamheidsmaatregelen uitgevoerd en worden de gebruiksmogelijkheden vergroot wat een positief effect moet hebben op de maatschappelijke meerwaarde en de jaarlijkse exploitatie. De totale kosten van de renovatie fase 1 zijn begroot op € 682.000 waarvan de gemeentelijke bijdrage € 350.000 is.

Door de uitvoering van de renovatie wordt de toekomstbestendigheid van De Papaver beter gewaarborgd. Het aantal groene, educatieve activiteiten voor kinderen kan groeien evenals de mogelijkheden om bewoners te adviseren over vergroenen, omdat het beter gecombineerd kan worden met de verhuuractiviteiten. Daardoor verbetert ook de exploitatie. De Papaver kan daardoor bewoners (laagdrempelig) inspireren en concreet aanzetten tot duurzame keuzes en handelen vanuit een eigentijds en duurzaam gebouw.

Geluid, luchtkwaliteit en bodem

Terug naar navigatie - 3.2 Wat gaan we ervoor doen - Doelstellingen - Geluid, luchtkwaliteit en bodem

Geluid
In 2026 gaat de gemeente door met de aanpak van geluidknelpuntlocaties bij de bestaande bebouwing. Ook is er beleid over hoe wij omgaan met geluid bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen en inventariseren we waar er stille plekken zijn in de stad. Daarnaast treffen we voorbereidingen om de Basis Geluid Emissie in kaart te brengen. Dit is een nieuw wettelijk instrument voor het beheersen van geluid.

Luchtkwaliteit
De GGD heeft een regionale aanpak luchtkwaliteit opgesteld. Daar willen we uitvoering aan geven, samen met de maatregelen uit het uitvoeringsprogramma van het Schone Lucht Akkoord. In hoeverre dat mogelijk is, hangt af van het type maatregelen (die grotendeels eind 2025 bekend zullen zijn) en de financiële haalbaarheid. In samenwerking met de Luchtwachters Delft is een meetnet luchtkwaliteit opgezet. Dit heeft een doorlooptijd tot 2027. Samen met de Luchtwachters Delft zijn er bijeenkomsten met de deelnemers (veelal inwoners) om de meetgegevens te bespreken. Net als voorgaande jaren wordt ook in 2026 de luchtkwaliteit in Delft gemonitord.

Bodem
In 2026 blijft één van de belangrijkste opgaven dat we zorgen voor een passende bodemkwaliteit bij alle gebiedsontwikkelingen in Delft. Daarnaast gaan we verder met het verbeteren van het bodeminformatiesysteem in aanloop naar het aanleveren van het bodemarchief naar de Basis Registratie Ondergrond. Verder wordt invulling gegeven aan het lokale bodembeleid door het implementeren van lokale bodemregels in het Omgevingsplan. Ook besteden we in 2026 aandacht aan het in kaart brengen van verontreiniging met lood in de bodem, zodat vervolgens met een gerichte aanpak de blootstelling aan lood in de grond zoveel mogelijk beperkt kan worden.

Circulaire economie

Terug naar navigatie - 3.2 Wat gaan we ervoor doen - Doelstellingen - Circulaire economie

In 2024 zijn we gestart met de uitvoeringsagenda circulaire economie, die we jaarlijks actualiseren. De komende jaren gaan we verder op de ingeslagen weg. Met de koplopers (onder meer ondernemers, kennisinstellingen, bouwende partijen en inwoners) uit de stad starten we initiatieven die bijdragen aan het versnellen van de transitie naar een circulaire economie in Delft. Succesvolle initiatieven zetten we voort. Initiatieven zijn gericht op het verminderen van het gebruik van grondstoffen, het sluiten van kringlopen, vergroten van de aandacht voor circulaire initiatieven, kennisontwikkeling en het opbouwen van een netwerk in Delft. We kijken bij de uitvoeringsagenda nadrukkelijk naar de kansen die er liggen binnen de drie grote opgaven van Delft: Delft-West, Innovatiedistrict Delft en de energietransitie. Samen met Avalex en stichting Stunt en andere partners bouwen we het circulair ambachtsnetwerk verder uit. Eén van de belangrijkste doelen hiervan is meer grof huishoudelijk afval in Delft een waardevolle bestemming te geven (zie ook schone stad, project Waardevol grofvuil).

Er zijn tot en met 2027 middelen beschikbaar voor de activiteiten voor circulaire economie.

Energietransitie

Terug naar navigatie - 3.2 Wat gaan we ervoor doen - Doelstellingen - Energietransitie

Delft pakt een actieve voortrekkersrol in de energietransitie. In het hoofdstuk Focus op drie opgaven staan de transitiepaden toegelicht. De strategische richting is vastgesteld in de Regionale Energie Strategie 1.0, Warmteplan Delft, Routekaart Delft Klimaatneutraal 2050 en Energie Strategie Delft. Onderdeel van de opgave energietransitie is het programma met drie werkstromen, ondersteund door programmamanagement.

Zo gaan we dat doen

Mobiliteitstransitie

Terug naar navigatie - 3.2 Wat gaan we ervoor doen - Doelstellingen - Mobiliteitstransitie

Ook de mobiliteitstransitie draagt bij aan een duurzame stad. Denk hierbij aan het terugdringen van het autogebruik, de zero-emissiezone, deelmobiliteit mogelijk maken, het bevorderen van het fietsgebruik en de voetganger op één. Met de uitvoering van de projecten uit het mobiliteitsprogramma en de adaptieve mobiliteitsagenda werken we niet alleen aan de mobiliteitstransitie (vanuit het accent 'ruimte voor wonen'), maar komen we ook stap voor stap dichter bij een duurzame stad. Zie de complete toelichting over mobiliteit in het programma Bereikbare stad.

3.3 Wat mag het kosten

Overzicht mutaties

Terug naar navigatie - 3.3 Wat mag het kosten - Overzicht mutaties
(bedragen × € 1.000) Begroting 2026 Raming 2027 Raming 2028 Raming 2029
Duurzame stad
Stand Programmabegroting 2025-2028 -8.774 -4.302 -4.169 -3.853
Najaarsrapportage 2024 -1.067 -100 - -
Kadernota 2026 -177 -243 - -
Nominale ontwikkeling -180 -173 -173 -175
Reserves en voorzieningen 3.952 -793 -1.028 -628
Actualisering kapitaallasten 64 28 1 -
Bestaand beleid
- overige mutaties 61 25 8 8
- renovatie De Papaver - 35 35 35
Totaal - Duurzame stad -6.121 -5.523 -5.326 -4.613

Toelichting op de mutaties

Terug naar navigatie - 3.3 Wat mag het kosten - Toelichting op de mutaties

Najaarsrapportage 2024 (lasten -/- € 1.067.000)
In de Najaarsrapportage 2024 zijn middelen opgenomen voor herfasering Volkshuisvestingsfonds van 2025 naar 2026. 

Kadernota 2026 (lasten -/- € 177.000)
In de kadernota zijn voorstellen opgenomen voor de energietransitie, groen en biodiversiteit, initiatiefvoorstel groene linten en  vergroenen achter de gevel (12e begrotingswijziging 2025). 

Nominale ontwikkeling (lasten -/- € 180.000)
De nominale ontwikkeling betreft de aanpassing van de budgetten aan het prijspeil voor 2026. Een nadere toelichting is opgenomen in het hoofdstuk Toelichting op financiële positie. 

Reserves en voorzieningen (lasten € 3.952.000)
Tijdens de opbouw van de Programmabegroting 2026-2029 zijn de bestedingen en het verloop van de reserves en voorzieningen geactualiseerd. Hieruit zijn een aantal aanpassingen naar voren gekomen. De aanpassingen van stortingen in en onttrekkingen aan de reserves leiden tot dezelfde aanpassingen van de lasten in de exploitatie waardoor deze actualisatie budgetneutraal is (zie ook programma Financiën).

Actualisering kapitaallasten (lasten  € 64.000)
Op basis van de realisatie in 2024 is het investeringsprogramma geactualiseerd. De mutatie betreft het effect voor de kapitaallasten. Tevens is de stelpost voor de verwachte realisatie van het totale investeringsprogramma geactualiseerd (zie programma Financiën - Stelposten). 

Overige mutaties (lasten € 61.000)
De overige mutaties bestaan voornamelijk uit (personeels-)kosten die (budgetneutraal) worden herverdeeld tussen programma's. 

Renovatie De Papaver (lasten  € 35.000, vanaf 2027)
Om het gebouw waarin De Papaver is gevestigd in goede staat te houden is een renovatie noodzakelijk.  Aangezien De Papaver een non-profit organisatie is en de inkomsten te beperkt zijn om de beoogde renovatie te bekostigen, is de renovatie alleen mogelijk met financiële steun vanuit derden, waaronder de gemeente en sponsoren. De gemeentelijke bijdrage in de renovatie bedraagt € 350.0000 en leidt tot jaarlijkse extra kapitaallasten van € 35.000 vanaf 2027.

Overzicht investeringen

Terug naar navigatie - 3.3 Wat mag het kosten - Overzicht investeringen

 

Investeringen (bedragen × € 1.000) Toegekend bedrag Realisatie t/m 2024 Jaarschijf 2025 o.v.v. NJR25 Fasering
Duurzame stad Cat. 2026 2027 2028 2029
Energietransitie - Vleermuizentoren Plan 71 - 71
Idem (bijdragen derden) Plan -11 - -11
Renovatie St.Papaver Plan 350 350
Verduurzaming vastgoedportefeuille Plan 2.815 1.104 644 517 550 - -
Waterplan / klimaatadaptatie Plan 1.385 403 172 270 270 270 -
Totaal 4.610 1.507 876 1.137 820 270 -

Toelichting op de investeringen

Terug naar navigatie - 3.3 Wat mag het kosten - Toelichting op de investeringen

Renovatie St.Papaver (€ 350.000)
Al langer heeft De Papaver de wens en is er de noodzaak om het gebouw te renoveren. Aangezien De Papaver een non-profit organisatie is en de inkomsten te beperkt zijn om de beoogde renovatie te bekostigen, is de renovatie alleen mogelijk met financiële steun vanuit derden, waaronder de gemeente en sponsoren. 

Stapsgewijze verduurzaming vastgoedportefeuille (€ 517.000)
Voor de verduurzaming van de vastgoedportefeuille is een routekaart opgesteld. De routekaart is afgeleid van de visie 'Delft Energieneutraal 2050' en geeft weer hoe we onze vastgoedportefeuille in fases willen verduurzamen.  

Waterplan / Klimaatadaptatie (€ 270.000)
Voor aanvullende klimaatadaptieve maatregelen van projecten te financieren, waardoor wateroverlast in de toekomst wordt voorkomen, is in 2026 € 270.000 beschikbaar. Deze werkzaamheden combineren we zoveel mogelijk met onderhoudswerkzaamheden aan bestrating en/of riolering. Het gaat zowel om maatregelen voor het versnellen van afvoer van water in 'natte' gebieden als het (vertraagd) opnemen en vasthouden van water in 'droge' gebieden.