Focus op drie opgaven: Delft-West, Innovatiedistrict Delft en Energietransitie

Delft-West is één van de twintig gebieden in Nederland waar het Rijk samen met gemeenten en lokale partners werkt aan verbetering van leefbaarheid en veiligheid. Als gemeente nemen we actief deel aan het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV), samen met bewoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers en andere betrokken partijen. In de Alliantie Wij West bundelen we onze krachten om Delft-West tot een wijk te maken waar iedereen mee kan doen, de ruimte voelt om te ondernemen, eigen talenten kan ontwikkelen en kansen kan benutten.

De koers voor de komende twintig jaar is vastgelegd in vijf thema’s die samen met bewoners en partners zijn bepaald: kansrijk opgroeien, bestaanszekerheid, fijn en veilig wonen, plek voor iedereen, en in vertrouwen samenwerken. Deze thema’s vormen de kern van het gebiedsplan voor Delft-West.

Aan het gebiedsplan is een uitvoeringsagenda gekoppeld, die steeds vier jaar beslaat. Daarin staat concreet welke acties we ondernemen, welke organisatie welke rol oppakt en hoe we samen werken aan tastbare verbeteringen in de wijk. Elke partner binnen de Alliantie Wij West blijft verantwoordelijk voor de eigen inzet, maar het gezamenlijke doel staat voorop: een toekomst waarin Delft-West een sterke, veerkrachtige wijk is voor iedereen.

We zijn op koers met het uitvoeringsprogramma. De partners in Wij West werken, onder leiding van de Alliantieraad en het programmabureau, aan de uitvoeringsagenda Wij West. Daarin staan concrete maatregelen die gekoppeld zijn aan de doelen in het gebiedsplan voor de aankomende vier jaar. 

De vraagstukken in Delft-West vragen een stevige en langjarige aanpak. Om extra te investeren heeft de gemeente als partner via de Kadernota 2023 een bedrag van € 10 miljoen beschikbaar gesteld. Een groot deel van deze financiële ruimte is al ingevuld met bijdragen aan het programma Langer en Weer Thuis, investeringen in schuldhulpverlening, cultuur en aanvragen cofinanciering Volkshuisvestingsfonds en Regiodeal. De overige middelen blijven gereserveerd voor aanvullende maatregelen (onder meer voor het nog op te leveren uitvoeringsprogramma en voor cofinanciering van de regiodeal). In 2026 investeren we daarnaast met dit geld extra in de buitenruimte voor ontmoeten, beweging en spelen.

Het Nationaal Programma Wij West krijgt daarnaast voor meerdere jaren geld van het Rijk, via verschillende uitkeringen (zie Financieel kader).  Daarmee investeren we in de doelen in Delft-West. 

Het gaat in Delft-West om een groot aantal interventies en maatregelen,  zoals bijvoorbeeld extra onderwijsassistenten, jeugdboa's en brugfunctionarissen.  Maar ook investeren we via de regiodeal in de Buurtfabriek, de Rijke Leerdag en de Wijkuniversiteit. Ook investeren we in de fysieke leefomgeving en fijn wonen, zoals in de Gillis-Delfia via gelden van de Woontop. En we werken aan dienstverlening dichtbij, zoals in Wij West Dichtbij. Zo zijn er op doelniveau meerdere maatregelen die we nemen. Elk jaar evalueren we met elkaar in de voortgangsrapportage welke maatregelen we doorzetten, waar extra inzet nodig is en welke maatregelen we niet meer doen. In 2026 is er extra aandacht voor het laten landen van goede voorbeelden in Delft-West in andere wijken.

Gericht investeren
Het Nationaal Programma Wij West is bedoeld om grote en structurele bewegingen in gang te zetten. Dat betekent dat we als gemeente scherper moeten kijken of we de juiste impact maken in Delft-West. De buurten en wijken in Delft-West vragen om een andere aanpak vanwege de problematiek in het gebied. In de Alliantie Wij West focussen we extra op vier buurten waar meer en andere inzet van professionals noodzakelijk is, naast de langjarige investeringen in het gebied. Zo werken we gestructureerd aan verbetering op plekken waar de leefbaarheid aantoonbaar onder druk staat.

Het financieel kader geeft een overzicht van de al beschikbare middelen voor de opgave Delft-West. De eerste tabel (exploitatie) geeft een overzicht van de regulier geraamde budgetten. In de tweede tabel staat het verloop van de besteding van de reservering van € 10 miljoen die is afgesproken in de Kadernota 2023. 

De aanvullende bestedingen 2025, met name cofinanciering regiodeal, zijn al in de Kadernota 2026 verwerkt (12e begrotingswijziging 2025). 

In de voorliggende begroting zijn nu ook de cofinancieringsbijdragen regiodeal 2026 tot en met 2028 verwerkt. Het resterende nog niet bestemde saldo van de € 10 miljoen bedraagt ultimo 2029 circa € 0,5 miljoen. Hierbij is rekening gehouden met 2 posten die qua fasering nog moeten worden toegevoegd. Dit zal bij een volgend P&C-cyclusdocument  plaatsvinden. 

De middelen van het Rijk (SPUK kansrijke wijken en Regiodeal) en de reservering van € 10 miljoen vanuit de gemeente zorgen tot en met 2028 voor een stevige bodem voor het uitvoeren van het Nationaal Programma Wij West in Delft. Samen met achttien andere gemeenten zijn wij doorlopend in gesprek met het Rijk over integrale en structurele financiering. We ervaren de samenwerking met het Rijk als positief. Het Rijk is met een gebiedsadviseur en rijksvertegenwoordiger, net als in alle andere gebieden, ook vertegenwoordigd in de Alliantieraad en neemt actief deel aan de alliantie Wij West. 

Het Rijk draagt bij aan het gebiedsprogramma door middel van specifieke uitkeringen (SPUK’s) en fondsen. Sommige subsidies zijn geoormerkt voor de nationale gebieden. Bij andere subsidiemogelijkheden geldt voor Wij West ofwel een lichtere aanvraag of een lagere drempel om budget aan te vragen.

5e tranche Woningbouwimpuls: Met de toegezegde rijksmiddelen voor Woningbouwimpuls (WBI) kan de gemeente een impuls geven aan woningbouwprojecten. Voor Delft-West betreft het vier projecten: Kop van de Buitenhof, de Reiger, Van Hasseltlaan en Gillis-Delfia. De bijdrage van het Rijk voor Delft-West is gekoppeld aan zo'n 1.860 nieuwbouwwoningen. 

Versnellingsgelden: Door de financiële bijdrage van het Rijk kunnen de ontsluiting en bereikbaarheid van met name de Kop van de Buitenhof mogelijk worden gemaakt. Het gaat om een scala aan maatregelen, zoals onder meer aanpassing van wegen, mobiliteitshubs en aanleg van fietsverbindingen.

Preventie met Gezag: De gemeente Delft, politie en justitie hebben medio 2025 voor de periode 2026 tot en met 2029 een nieuwe aanvraag ingediend voor rijksmiddelen om jeugdcriminaliteit tegen te gaan. Dit bedrag is bedoeld voor preventie (voorkomen dat jongeren zich op het criminele pad begeven) en voor gezag (criminele carrières in de kiem smoren). Er zal nadrukkelijk aandacht worden besteed aan een structurele samenwerking met informele organisaties zoals zelforganisaties, bewonerscollectieven en verenigingen.

Kansrijke Wijk: De ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben geld beschikbaar gesteld voor de SPUK Kansrijke wijk aan de twintig gebieden van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). Dit voor de preventie van armoede en schulden, veerkracht en weerbaarheid, re-integratie, school en omgeving en de ontwikkeling van het jonge kind. De eerste aanvraag/toekenning betreft de periode tot en met 2025. In de 2e helft 2025 wordt een nieuwe aanvraag ingediend voor de periode 2026 tot en met 2029.

Volkshuisvestingfonds: In Delft-West hebben sommige verenigingen van eigenaren van een aantal flats onvoldoende financiële slagkracht  om de flats te verduurzamen. Met de middelen van het Volkshuisvestingsfonds geven we een financiële impuls om een aantal flats versneld te verduurzamen. Het betreft flats waar inwoners met een lager inkomen wonen. 

Regiodeal: Met de Regiodeal Delft-West willen we de verbinding tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt verbeteren. Dit doen we samen met bewoners en ondernemers. Door een passender aanbod aan onderwijs boren we de talenten in de stad aan. We werken eraan dat jongeren hun school afronden met een diploma. En vaker alles uit hun school- en werkcarrière kunnen halen. 

Aanpak en vervolgaanpak energiearmoede: Met de middelen van het Rijk voor energiearmoede heeft Delft energiehulp opgestart. Energiehulp helpt op korte termijn het energieverbruik te verlagen door middel van energieadvies en kleine tot middelgrote energiebesparende maatregelen. 

De regio Zuid-Holland heeft economische versterking nodig. Het Delftse innovatie-ecosysteem levert een belangrijke bijdrage aan deze versterking. Delft, ook wel de kraamkamer van de regio genoemd, is de belangrijkste leverancier van technische innovaties in de regio. In het Innovatiedistrict Delft werken de provincie Zuid-Holland, Bedrijvenkring Schieoevers, TU Delft, Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) en de gemeente Delft samen om dit ecosysteem te versterken. Het ontwikkelen van een innovatietraject is een langdurig proces, de samenwerking is dan ook meerjarig. 

In Delft hebben we een unieke concentratie van kennis, technologie, talent en ondernemerschap. Deze mix is vooral zichtbaar in Delft-Zuidoost. Daar is dankzij de aanwezigheid van de TU Delft een sterk ecosysteem van kennis en innovatie, van bedenken en maken. Tegelijkertijd zien we dat inwoners van de stad nog te weinig voordeel hebben van deze innovaties, dat de groei van banen in Delft achterblijft en dat er weinig betaalbare bedrijfsruimte is. Daarom ontwikkelen we Delft-Zuidoost tot een innovatiedistrict, met werkgelegenheid, wonen, onderwijs op alle niveaus. Een aantrekkelijk gebied om te werken, wonen, ontmoeten, leren en ondernemen. Het innovatiedistrict is onderdeel van de stad en goed verbonden met omliggende wijken.

In Delft-Zuidoost gaat de komende jaren veel veranderen. Vanuit het programma Schieoevers wordt Schieoevers-Noord getransformeerd tot een gemengd werk-woongebied met meer ruimte voor de innovatieve maakindustrie. In Schieoevers-Zuid liggen kansen om dit bedrijventerrein veel beter te benutten. Delftechpark groeit mee. TU Delft Campus ontwikkelt zich verder met meer voorzieningen, bedrijven, onderwijsinstellingen en studentenwoningen. Station Delft Campus wordt de poort van het Innovatiedistrict Delft. 

De ontwikkeling van een gebied tot een innovatiedistrict gaat niet vanzelf. Het is de uitdaging om de aanwezige kennis, innovatie en ondernemerschap ook ten goede te laten komen voor de inwoners van Delft, de regio en de rest van Nederland. Tegelijkertijd dwingt de schaarse ruimte ons ook om keuzes te maken. Hiervoor is samenwerking tussen betrokken partijen essentieel.

Zichtbaarheid, positionering en verbinden van verschillende (regionale) netwerken en (onderwijs)organisaties met het innovatie-ecosysteem, en het maken van ruimte voor bedrijven staan in deze fase centraal. De inzet is ook gericht op het uitvoeren van concrete projecten, zoals het uitwerken van het ruimtelijk ambitiedocument Innovatiedistrict Delft en het aantrekkelijker maken van de Kruithuiswegzone als verbindingszone tussen station Delft Campus en de campus van de TU Delft. En er wordt nagedacht over hoe de schaarse ruimte beter te benutten. 

Voor de ontwikkeling van het Innovatiedistrict Delft zijn ambities en projecten geformuleerd op drie hoofddoelen:

1. Economisch:  we zetten in op het sterker profileren en positioneren van het Innovatiedistrict Delft in Zuid-Holland. We maken daarbij gebruik van bestaande samenwerkingsverbanden zoals de Economic Board Zuid-Holland, de Metropoolregio Rotterdam – Den Haag of netwerken zoals Technet en HiDelta.  We blijven inzetten op meer ruimte voor innovatieve bedrijvigheid en we zorgen daarbij voor meer werkgelegenheid op alle niveaus. We gaan de keten van innovatie versterken: onderzoek en prototyping op de campus, innovatieve productie/maakbedrijven op Schieoevers. De stadsmakelaar is aangesteld om vraag en aanbod van bedrijfsruimten voor nu en de toekomst beter te matchen. Dit helpt ook bij het krijgen van het juiste bedrijf op de juiste plek.
   
   
2. Ruimtelijk: met de vijf partners hebben we een ruimtelijk ambitiedocument opgesteld: hoe zien we de toekomt voor ons? We gaan slim om met de beschikbare ruimte. Het programma Schieoevers is een belangrijke pijler hierin en een voorloper op het gebied van het zorgvuldig mengen van functies. Het Kabeldistrict is hier een uniek en vernieuwend voorbeeld van. Ook gaan we de verschillende gebieden beter verbinden. We werken aan nieuwe oost/west-verbindingen met veel aandacht voor groen, wandelen en fietsen. We ontwikkelen het stationsgebied rond station Delft Campus volgens de vastgestelde visie tot de poort van het Innovatiedistrict Delft.  Het Stationshuis is een mooi voorbeeld van placemaking, gefinancierd door de regiodeal Delft-West. We gaan werken aan de kwaliteit van de openbare ruimte en de verduurzaming van het gebied. Daarmee dragen we ook bij aan de opgave voor de energietransitie, klimaatadaptatie en circulariteit.
   
   
3. Sociaal: we maken van het gebied een plek die met het aanbod aansluit bij de behoeftes van alle Delftenaren. We creëren meer verbindingen tussen de onderwijsinstellingen onderling en tussen onderwijs en bedrijfsleven. We dragen hiermee bij aan de opgave van Delft-West. Smartmakers Delft heeft hier een belangrijke rol in. Daarnaast stimuleren we techniek onderwijs op alle niveaus met extra aandacht voor het middelbaar beroepsonderwijs.  Hiervoor zijn we partner van het programma Beethoven Zuid-Holland, gericht op opleiden van extra technici in Zuid-Holland. Ook maken we meer plekken die ontmoeting stimuleren, zowel in de openbare ruimte als in de gebouwen. The Terminal is een goed voorbeeld waar ontmoeting plaatsvindt en onderwijs op alle niveaus, bedrijfsleven en kennisinstituten samenwerken. 

Om het innovatiedistrict Delft te ontwikkelen, moeten we investeren. Voor deze ontwikkeling is in de Kadernota 2023 € 8 miljoen gereserveerd om in de komende jaren de eerste stappen te kunnen zetten om het innovatiedistrict economisch, ruimtelijk en sociaal verder te ontwikkelen. Dit is slechts een deel van de middelen die nodig zijn om onze doelen te bereiken. Ook onze partners dragen financieel bij.

De gemeentelijke middelen kunnen ook als cofinanciering worden ingezet voor andere bijdragen (bijvoorbeeld van het Rijk). We trekken hierbij samen op met partners voor het indienen van aanvragen.

In de tabel staat het verloop van de besteding van de reservering. Nieuw (vanaf 2026) is het voorstel om het uitvoeringsbudget voor de eigen organisatie te financieren uit de reservering. De bedragen zijn aangepast aan de huidige inzichten. Zo zijn de budgetten voor gebundeld budget Visie en Strategie en het Uitvoeringsbudget ontwikkelagenda Visie en Strategie gewijzigd en het budget voor Smart Makers Delft verspreid over meer jaren.  

Het is de bedoeling om flexibel en adaptief om te gaan met deze begroting.  Het programma voor het Innovatiedistrict Delft maken we immers samen met onze partners en met partijen in de stad.

Om het innovatiedistrict te ontwikkelen, pakken we verschillende concrete projecten op. Een deel van deze projecten is onderdeel van de samenwerking met de vijf partners en een deel wordt uitgevoerd onder de vlag van het programma Schieoevers. De vijf partijen die samenwerken aan het Innovatiedistrict Delft hebben een jaarplan 2025 en meerjarenperspectief 2028 opgesteld.   

Voor veel projecten geldt dat eerst verder onderzoek nodig is of dat een visie of strategie wordt opgesteld. Deze onderzoeken en visies leiden vervolgens tot voorstellen voor concrete maatregelen die in de jaren erna investeringen vragen. Een voorbeeld is de post Gebundeld budget Visie en Strategie of het realiseren van meer bedrijfsruimte in het gebied.

Een deel van de reservering wordt in 2026 ingezet voor uitvoering van de volgende projecten:

• Uitvoeringsbudget IDD intern: Middelen die nodig zijn voor de gemeentelijke inzet (projectmanagement, beleidsadvies, communicatie) voor de uitvoering van Innovatiedistrict Delft.
• Programmakosten IDD (samenwerkingsverband van de vijf partners): Een gezamenlijke werkorganisatie en een uitvoeringsbudget zijn randvoorwaardelijk om het Innovatiedistrict Delft stevig neer te zetten. Alle partners dragen hier naar draagkracht aan bij met middelen en capaciteit. De inzet is om komende jaren meer partners aan te laten sluiten. Naast het uitvoeren van concrete projecten worden gezamenlijke profilering en het voeren van een gezamenlijke lobby (onder meer voor externe financiering) een kerntaak van deze werkorganisatie.
• Uitvoeringsbudget positionering IDD: bijdragen aan zichtbaarheid Innovatiedistrict Delft. Daarnaast zal er via de bijdrageregeling versterking Economisch Vestigingsklimaat MRDH 2025 budget worden aangevraagd voor het versterken en verbinden van de communities. Centraal in dit voorstel is het aanstellen van een kwartiermaker ecosystemen en communities. Cofinanciering vindt plaats vanuit programmakosten IDD. 
• Gebundeld budget Visie en strategie: de partners hebben een gezamenlijk ambitiedocument opgesteld (gefinancierd in 2025 vanuit programmakosten IDD). Voor de deelgebieden Schieoevers-Zuid, Vulcanusweg en de Rotterdamseweg worden deelvisies opgesteld die hierop aansluiten. De genoemde deelgebieden zijn belangrijke schakels in en buiten het Innovatiedistrict Delft. Er zijn middelen gereserveerd voor de uitvoeringskracht die nodig is voor het uitvoeren van de gebiedsvisies.
• Uitvoeringsbudget ontwikkelagenda Visie en Strategie: dit budget is gereserveerd om uitvoering te geven aan de visies die voortkomen uit de vorige bullit. Tijdens het opstellen van de visies worden al kleinschalige verbeteringen toegepast. 
• Uitvoeringsbudget verbindingszone Kruithuisweg: De Kruithuiswegzone is een belangrijke verbindingszone tussen station Delft Campus en TU Delft Campus. We gaan door met het verbeteren en aantrekkelijker maken van de openbare ruimte van deze verbindingszone. We bevorderen een hoger beheerniveau, maken loop- en fietsroutes aantrekkelijker en aangenamer en zetten in op een heldere bewegwijzering. Ook worden placemaking en positionerings-activiteiten voor het Innovatiedistrict Delft georganiseerd rondom de Kruithuiswegzone en station Delft Campus.
• Kwalitatief openbare ruimte: Vanuit deze post wordt bijgedragen aan een aantrekkelijke, innovatieve en veilige openbare ruimte. Zo werken we door aanpassingen in de openbare ruimte mee aan het programma Werklandschappen van de Toekomst voor onder andere Schieoevers-Zuid. Het doel van dit programma is een toekomstbestendig bedrijventerrein, gericht op een duurzame, gezonde en groene toekomst. Ook worden er Innovation Cubes geplaats in het gebied om bezoekers en ondernemers het gevoel van innovatie te laten beleven.
• Circulair Innovatiedistrict Delft: Eén van de ambities binnen het innovatiedistrict is dat Delft het eerste circulaire innovatiedistrict van Nederland realiseert, zonder afval en met hergebruik van grondstoffen en producten. In 2026 gaan we verder met een samenwerkingsproject op het gebied van uitwisselen grondstoffen en reststromen.
• Smartmakers Delft  bouwt aan een duurzaam netwerk  tussen onderwijs en bedrijfsleven in Delft. Leerlingen krijgen al tijdens hun opleiding inzicht in de praktijk en welke banen aansluiten bij hun opleiding. Hiermee zorgt Smartmakers Delft ook voor verbinding tussen ondernemers, onderwijs en de opgave Innovatiedistrict Delft.
• Planet B.io: De Biotech Campus is een belangrijk onderdeel van het Delftse ecosysteem van kennis en innovatie. De plannen voor de groei van de campus bieden kansen voor onderwijs en werkgelegenheid voor zowel praktisch als academisch geschoolden en er zijn nauwe contacten met de TU Delft Campus. We geven invulling aan de gemaakte afspraak over de gemeentelijke bijdrage aan Planet B.io. Daarmee houden we gemeentelijke sturing op de ontwikkeling van de locatie, tonen we commitment aan de andere partners en maken we de verdere groei van de Biotech Campus Delft mogelijk tot de internationale hotspot op het gebied van biotechnologie. Hier zit een grote potentiële groei van werkgelegenheid voor zowel praktisch opgeleide vakspecialisten als wetenschappelijk opgeleiden. Dit is essentieel voor het Delftse ecosysteem van kennis en innovatie.

In Delft werken inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties samen aan een schone toekomst, voor onszelf én voor toekomstige generaties. We stappen over op duurzame manieren van verwarmen en wekken op steeds meer plekken schone energie op. Zo werken we aan de ambitie dat Delft in 2050 klimaatneutraal is. Om dit te bereiken, vragen we iedereen die kan om hieraan bij te dragen. En we zetten ons ervoor in dat iedereen mee kan doen in de overstap naar duurzame energie. 
In de Routekaart Delft Klimaatneutraal 2050 zijn hiervoor de doelstellingen, mijlpalen en transitiepaden vastgesteld. De termijn tot 2050 is erg lang. Vandaar dat Delft als tussendoel geformuleerd heeft dat in 2030 60% reductie van de uitstoot van CO2 ten opzichte van 1990 moet zijn bereikt. Deze routekaart geeft goed aan welke tussenresultaten op welk moment bereikt moeten worden en biedt daarmee houvast in de plannen van de gemeente en de bewoners en bedrijven in de stad. In 2025 is de routekaart uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma voor vier jaar.

Transitiepad Wonen
Delft heeft een aanpak staan om inwoners te ondersteunen en ontzorgen bij het verduurzamen van hun woning. Dit doen we met het Energieloket, energiecoaches, energiehulpen en energie-ambassadeurs, waarbij de focus ligt op isoleren. Zo brengen we snelheid in energiebesparen en het verlagen van de energierekening. Met de woningcorporaties intensiveren we de samenwerking op verduurzaming; zij isoleren hun woningvoorraad naar energielabel D uiterlijk in 2028. 
Het inzicht geven in het handelingsperspectief voor bewoners in de overgang van gas naar hernieuwbare warmte gaat buurt voor buurt in een participatieve aanpak: het warmte-uitvoeringsplan. Bij de uitvoering wordt tegelijkertijd gewerkt aan fysieke opgaven – welke impuls kan de buitenruimte in die buurt gebruiken – en sociale opgaven in de buurt. We maken waar mogelijk de verbinding met de vervanging van het riool met haar herinrichting van de buitenruimte, en de opgave Delft-West met haar focus op leefbaarheid en veiligheid. Het proces heeft participatie als basis en de leefwereld van de bewoner staat centraal. Meedoen aan deze participatie is laagdrempelig. De gemeente is aanwezig in de buurt én online. We ondersteunen daarbij ook nadrukkelijk initiatieven van inwoners. Zo worden met name kwetsbare buurten integraal verduurzaamd. 
In het Warmteplan Delft 2021 is de basis is gelegd voor de richting van de diverse wijken om van het gas af te komen. In 2026 zal dit plan met intensieve participatie worden geactualiseerd en worden vervangen door het Warmteprogramma Delft. Hiermee krijgen bewoner meer zekerheid over het warmtealternatief voor hun wijk.

Transitiepad Industrie & commerciële dienstverlening
Om de industrie en commerciële dienstverlening te verduurzamen, volgt de gemeente het landelijke beleid. Dit betekent dat Delft geen extra ambities bovenop de landelijke regelgeving heeft gezet. Deze verplichtingen vragen actieve verduurzaming van de bedrijven en de gemeente informeert en stimuleert dit proces. Bedrijven hebben wettelijk de verplichting om energiebesparende maatregelen te nemen en aan de overheid te laten zien hoe zij dat (gaan) doen. Delft brengt die verplichting actief onder hun aandacht en speelt een activerende rol met de communicatiecampagne ‘Delft Doet Duurzaam’, die we samen met partners in de stad invulling geven. Daarnaast voert de gemeente dialoog met industriële partijen in de stad. Steeds meer ondernemers pakken de uitdaging om te verduurzamen op, bijvoorbeeld in het Innovatiedistrict Delft. We ondersteunen initiatieven die bedrijven ontplooien. Inmiddels is door de netcongestie de verduurzaming van bedrijven extra uitdagend geworden. Wij helpen als gemeente in samenwerking met Stedin in het versnellen van innovatieve oplossingen om stroomproblematiek te verminderen bijvoorbeeld met energy-hubs. Zo werken we aan een energy-hub voor Bedrijvenkring Schieoevers en voor Delftechpark en samen met TU Delft aan een energy valley. We stimuleren samen met de Rabobank het midden- en kleinbedrijf door het aanbieden van gratis energie-advies voor alle Delftse bedrijven. Kennisuitwisseling faciliteren we in het bedrijvennetwerk Delft Energieneutraal 2050. Om de naleving van de energielabel-eis te kunnen waarborgen, wordt het inzicht daarop vergroot en indien mogelijk en nodig wordt toezicht en handhaving ingezet.

Transitiepad Publieke dienstverlening
Onder de publieke dienstverlening vallen alle organisaties met een maatschappelijke functie, zoals overheidsgebouwen, onderwijs, gezondheids- en welzijnszorg, cultuur, sport en recreatie. Faciliteren en subsidiëren van het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed wordt al vormgegeven door de provincie en het Rijk. Ons gemeentelijk vastgoed wordt stapsgewijs verduurzaamd richting klimaatneutraal in 2050 zoals in de routekaart verduurzaming vastgoedportefeuille is weergegeven. Voor het basis- en voortgezet onderwijs maakt verduurzaming van het vastgoed onderdeel uit van het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs. Voor sportverenigingen werken we aan een Strategie Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed Derden. Voor eigenaren van overige gebouwen zetten we in op informatievoorziening en stimuleren we dat partijen hun verantwoordelijkheid hiervoor oppakken. 

Transitiepad Mobiliteit
De mobiliteitstransitie vindt haar basis in het Mobiliteitsprogramma Delft 2040, in samenhang met het Schone Lucht Akkoord en het Programma Duurzame Mobiliteit van de MRDH. We geven prioriteit aan schone en actieve vormen van verplaatsen. Deelmobiliteit en duurzaam zoneren dragen hieraan bij, net als de voetganger op één, Ruimte in de Binnenstad en fietsparkeren. 

Transitiepad Energie infrastructuur
Er zullen de komende jaren flinke aanpassingen in het energiesysteem plaatsvinden. Het Rijk, de provincie en de gemeente pakken elk op hun niveau de regie om het energiesysteem te programmeren, ruimtelijk in te passen en projecten te coördineren. De prioriteiten voor Delft zijn de aanleg van het warmtenet in Voorhof en Buitenhof samen met de voorzieningen voor de geothermiebron. In 2026 zullen de eerste corporatiewoningen aangesloten worden op dit warmtenet (fase1). Daarnaast zal duidelijk worden wat de rol van de gemeente zal zijn in het op te richten warmtebedrijf. Ook komt er duidelijkheid over de vorm en omvang van het vervolgtraject (fase 2). Belangrijke andere prioriteit is het verminderen van de effecten van netcongestie door intensief samenwerken met Stedin voor het versterken van het elektriciteitsnet door Stedin en door innovatieve oplossingen in te zetten. 
Meer gedetailleerde toelichting op de opgave Energietransitie is te vinden onder het programma Duurzame stad en het programma Bereikbare stad.

Het financieel kader geeft een overzicht van de beschikbare middelen voor de opgave Energietransitie. In de tweede tabel staan de dekkingsmiddelen die zijn gereserveerd in bestemmingsreserves voor de energietransitie.

Dekking van de budgetten komt vanuit meerdere stromen:

• Het Rijk financiert gemeenten meerjarig voor uitvoering van het Klimaatakkoord. Deze regeling betreft de specifieke uitkering Capaciteit Decentrale Overheden Klimaat- en Energiebeleid (CDOKE) en is bestemd voor personele en materiële kosten.
• Projecten voor isoleren en energiearmoede worden deels gedekt vanuit een rijksregeling (zogeheten SPUK) op deze thema’s. 
• Gemeente Delft draagt financieel bij aan de aanleg van het Open Warmtenet vanuit de reserve Stad. Deze subsidie heeft een revolverend karakter. Dit betekent dat we initiatieven ondersteunen, maar ook afspraken maken over het terugbetalen en/of niet uitbetalen als het niet nodig is van (een deel van) de bijdrage. 
• In de reserve Energie in de wijken staan middelen (€ 5,5 miljoen) vanuit de motie 'Energie in de wijken'. Deze zullen bijdragen aan verduurzamen door inwoners van kwetsbare wijken door hen te ontzorgen, te helpen en, waar nodig, te subsidiëren. Vanaf 2025 wordt de integrale benadering van de warmteuitvoeringsplannen vormgegeven door activiteiten van Klimaatmaat in Voorhof en Buitenhof te ondersteunen vanuit deze reserve. 
• In de reserve Beleid en uitvoering is € 2 miljoen gereserveerd voor het warmtenet. De aanleg van een warmtenet, gevoed door duurzame warmte vanuit Geothermie Delft,  start in Voorhof en Buitenhof.  In eerste instantie sluiten hier woningen van de woningcorporaties op aan. In de tweede fase van het project kunnen particulieren, verenigingen van eigenaren (VvE's), bedrijven en maatschappelijk vastgoed aansluiten. Aanleg van een warmtenet betaalt zich nog niet terug. Hier ligt een rol voor de overheid. De eenmalige aansluitkosten behoeven subsidie vanuit het Rijk. Daarnaast zijn voor het aansluiten van particulieren en VvE’s aanpassingen nodig in de woning. En om volledig van het gas af te gaan, moet het gasfornuis worden vervangen door een elektrische kookplaat, wat ook om nieuwe pannen vraagt. Voor deze maatregelen zullen subsidies worden opgezet. Dit zal komende jaren snelheid brengen in de uitrol van het warmtenet fase 2. 
• In de reserve Beleid en uitvoering zijn middelen (€ 7,5 miljoen) gereserveerd voor het isolatieplan. Voor een deel (€ 5,5 miljoen) gebruiken wij deze middelen als cofinanciering voor aanvragen van extra rijksmiddelen. Met behulp van toegekende aanvragen in het kader van Volkshuisvestingsfonds kunnen wij VvE’s (587 woningen in Delft-West) ondersteunen bij het isoleren. Met behulp van € 3,8 miljoen cofinanciering is € 8,8 miljoen rijksubsidie binnengehaald. 
• De kosten die de gemeente maakt voor de aanleg van infrastructuur door derden, verhaalt de gemeente op de aanleggende partij. We ontvangen daarom naar verwachting in 2026 een vergoeding voor de aanleg van een hulpwarmtecentrale.

Het budget voor de energietransitie wordt grotendeels gedekt uit de specifieke uitkering CDOKE. In 2026 is dit € 4,3 miljoen. 

Dekking komt meerjarig vanuit het Rijk, dat gemeenten financiert voor uitvoering van het Klimaatakkoord. Daarnaast worden projecten op isoleren en energiearmoede deels gedekt vanuit rijksregelingen op deze thema’s. De gemeente probeert optimaal gebruik te maken van deze regelingen. Daardoor komt het voor dat gedurende een jaar extra middelen beschikbaar komen.